1. Các định nghĩa về tư duy
Dưới góc nhìn sinh lý học, tư duy được hiểu là một hình thức hoạt động giải trí của hệ thần kinh bộc lộ qua việc tạo ra những link giữa những thành phần đã ghi nhớ được tinh lọc và kích thích chúng hoạt động giải trí để triển khai sự nhận thức về quốc tế xung quanh, xu thế cho hành vi tương thích với môi trường tự nhiên sống .
Dưới góc độ tâm lý học, Tư duy là quá trình nhận thức phản ánh những thuộc tính bản chất, những mối liên hệ và quan hệ bên trong, có tính quy luật của sự vật và hiện tượng trong hiện thực khách quan mà trước đó ta chưa biết.
Tư duy không những xử lý được những trách nhiệm trước mắt mà còn hoàn toàn có thể xử lý cả những trách nhiệm trong tương lai. Tư duy tiếp đón thông tin và tái tạo sắp xếp thông tin, làm cho những thông tin này có ý nghĩa hơn trong hoạt động giải trí của con người .
Cơ sở sinh lý của tư duy là hoạt động giải trí của võ đại não. Hoạt động tư duy đồng nghĩa tương quan với hoạt động giải trí trí tuệ. Mục tiêu của tư duy là tìm ra những triết lý, lý luận, phương pháp luận, chiêu thức, giải pháp trong những trường hợp hoạt động giải trí của con người .
2. Đặc điểm của tư duy
Tư duy có những đặc điểm sau :– Tính “ có yếu tố ” của tư duy : tư duy chỉ phát sinh khi một trường hợp có yếu tố Open và cá thể có năng lực xử lý nó ( nhận thức được yếu tố, có nhu yếu và có tri thức để xử lý ). Tình huống có yếu tố là trường hợp tiềm ẩn một mục tiêu mới, một yếu tố mới, hoặc một cách xử lý mới mà những phương tiện đi lại, giải pháp hoạt động giải trí cũ không còn đủ sức xử lý, mặc dầu vẫn thiết yếu .
– Tính trừu tượng và khái quát của tư duy : tư duy phản ánh cái chung, thực chất cho nhiều sự vật, hiện tượng kỳ lạ trên cơ sở trừu xuất khỏi chúng những cái đơn cử, riêng biệt .
– Tính gián tiếp của tư duy : tư duy phát hiện ra thực chất, quy luật của sự vật, hiện tượng kỳ lạ nhờ sử dụng công cụ, phương tiện đi lại ( đồng hồ đeo tay, nhiệt kế, mày móc, … ) và những hiệu quả nhận thức ( quy tắc, công thức, quy luật, … ) mà loài người đã sáng tạo ra, tìm ra cũng như sử dụng kinh nghiệm tay nghề của chính mình .
– Tư duy liên hệ ngặt nghèo với ngôn từ : tư duy có được tính trừu tượng, khái quát và gián tiếp vì nó dùng ngôn từ làm phương tiện đi lại ( từ việc nhận thức yếu tố cho đến quy trình kêu gọi và “ nhào nặn ” vốn liếng tâm ý cũng như việc cố định và thắt chặt lại tác dụng ) .
– Tư duy có liên hệ mật thiết với nhận thức cảm tính : để tạo ra mẫu sản phẩm của mình, tư duy phải dựa trên những tài liệu cảm tính, trên cơ sở kinh nghiệm tay nghề, trên cơ sở trực quan sinh động – những cái thuộc về nhận thức cảm tính. Nhận thức cảm tính là một khâu của mối liên hệ trực tiếp giữa tư duy với hiện thực, là cơ sở của những khái quát kinh nghiệm tay nghề dưới dạng những khái niệm, quy luật .
trái lại, tư duy và loại sản phẩm của nó cũng ảnh hưởng tác động đến những quy trình nhận thức cảm tính, đến độ nhạy cảm, đến tính lựa chọn, tính không thay đổi và tính có ý nghĩa của tri giác .
3. Quá trình tư duy
Nhà tâm lý học K. K. Platonov đã tóm tắt những quá trình của một quy trình tư duy bằng sơ đồ sau :
Về thực chất, tư duy là một quy trình cá thể triển khai những thao tác nhất định để xử lý yếu tố hay trách nhiệm đã được đặt ra. Các thao tác cơ bản của tư duy đó là :
– Phân tích tổng hợp
Phân tích : là quy trình dùng trí óc để phân loại đối tượng người dùng nhận thức thành những bộ phận, những thành phần khác nhau. Nó giúp chủ thể nhận thức đối tượng người tiêu dùng không thiếu hơn, thâm thúy hơn .
Tổng hợp : là quy trình dùng trí óc để hợp nhất những thành phần đã được tác ra qua nghiên cứu và phân tích thành một chỉnh thể. Tổng hợp được cho phép chủ thể đưa những bộ phận thành phần vào chỉnh thể theo những liên hệ mới .
Phân tích và tổng hợp tuy có công dụng trái ngược nhau, nhưng không tách rời nhau trong quy trình tư duy thống nhất. Chúng quan hệ mật thiết với nhau, bổ trợ cho nhau : nghiên cứu và phân tích được thực thi theo hướng của tổng hợp, còn tổng hợp được thực thi trên hiệu quả của nghiên cứu và phân tích. Phân tích và tổng hợp không chỉ tương quan với nhau mà còn quan hệ ngặt nghèo với những thao tác tư duy khác. Chúng xuất hiện ở mọi quá trình của quy trình tư duy cũng như ở mọi sự quản lý và vận hành của những thao tác khác .
– So sánh là quá trình dùng trí óc để xác định sự giống nhau hay khác nhau, sự đồng nhất hay không đồng nhất, sự bằng nhau hay không bằng nhau giữa các sự vật, hiện tượng. So sánh có liên quan chặt chẽ với các thao tác tư duy khác và có vai trò quan trọng trong hoạt động nhận thức, đặc biệt là ở giai đoạn đầu của quá trình nhận thức ở trẻ em. Nó cho phép trẻ không chỉ nhận biết mà còn phân biệt được các đối tượng khác nhau trong thế giới xung
– Trừu tượng hóa và khái quát hóa
Trừu tượng hóa là quá trình dùng trí óc để gạt bỏ những dấu hiệu thứ yếu, không cần thiết và giữ lại những yếu tố cần thiết cho tư duy.
Khái quát hóa là quy trình dùng trí óc để hợp nhất nhiều đối tượng người dùng khác nhau thành một nhóm, một loại theo những tín hiệu chung nhất định .
Trừu tượng hóa và khái quát hóa có mối quan hệ qua lại mật thiết với nhau : trừu tượng hóa được thực thi theo hướng của khái quát hóa, còn khái quát hóa được triển khai trên hiệu quả của trừu tượng hóa. Ngoài ra, chúng còn có liên hệ ngặt nghèo với những thao tác tư duy khác như : nghiên cứu và phân tích, so sánh, …
Tuy mỗi thao tác trên đều có công dụng riêng, nhưng trong bất kể một quy trình tư duy đơn cử nào chúng đều xuất hiện dù ít, dù nhiều và khi tham gia vào một quy trình tư duy đơn cử, chúng thường diễn ra theo một chiều hướng thống nhất do chủ thể tư duy triển khai nhằm mục đích xử lý trách nhiệm tư duy .
4. Các phẩm chất của tư duy
– Độ thâm thúy và khái quát của tư duy : Được bộc lộ qua việc thấm nhuần những yếu tố từ chi tiết cụ thể nhỏ nhất đến những cái chung thực chất về hàng loạt yếu tố, những bộc lộ có tính quy luật … được nhận ra nhờ sự bủa vây của những hiểu biết sâu và rộng của tri thức .
– Khả năng cơ động, linh động và mềm dẻo của tư duy : Được biểu lộ như một sự thuận tiện chuyển hướng tâm lý ; không rập khuôn, không cứng ngắc ; Có năng lực vượt ra ngoài những lao lý, theo lối đơn thuần thiết yếu và phức tạp khi cần của yếu tố .
– Tính logic, ngặt nghèo của tư duy : Suy nghĩ có sự tuân thủ vào những quy luật biểu lộ của vấn đề, không bỗng dưng, gián đoạn, nhất thời … Khả năng kết nối vấn đề với mạng lưới hệ thống của nó, với những quá khứ với hiện tại và tương lai, những trình tự, những thứ tự …
– Óc phê phán : Là năng lực tiếp đón yếu tố có sự so sánh với những yếu tố trước đây, so sánh, không thuận tiện gật đầu mà có sự xem xét tìm vật chứng trước tri gật đầu yếu tố. Không thuận tiện đồng ý vấn đề một cách cảm tính .
– Khả năng độc lập của tư duy : Tự tìm ra cách xử lý yếu tố, tự hình thành trách nhiệm tư duy hoặc ở mức độ cao hoàn toàn có thể đặt lại yếu tố tự tìm ra cách xử lý 1 cách phát minh sáng tạo .
5. Các loại tư duy
Có nhiều cách phân loại tư duy
Theo lịch sử hình thành (chủng loại và cá thể) và mức độ phát triển của tư duy, ta có:
- Tư duy trực quan – hành động: là loại tư duy mà việc giải quyết nhiệm vụ được thực hiện nhờ sự cải tổ thực tế các tình huống bằng các hành động vận động có thể quan sát được. Loại tư duy này có cả ở động vật cấp
- Tư duy trực quan – hình ảnh: là loại tư duy mà việc giải quyết nhiệm vụ được thực hiện bằng sự cải tổ tình huống chỉ trên bình diện hình ảnh.
- Tư duy trừu trượng (hay tư duy từ ngữ – logic): là loại tư duy mà việc giải quyết nhiệm vụ được dựa trên sự sử dụng các khái niệm, các mối quan hệ logic, được tồn tại và vận hành nhờ ngôn ngữ.
Các loại tư duy trên cũng chính là những quá trình tăng trưởng của tư duy trong quy trình phát sinh chủng loài và thành viên .
Theo hình thức biểu hiện của nhiệm vụ tư duy và phương thức giải quyết nó, ta có:
- Tư duy thực hành: là loại tư duy mà nhiệm vụ được đề ra một cách trực quan dưới hình thức cụ thể và phương thức giải quyết là những hành động thực hành.
- Tư duy hình ảnh cụ thể: là loại tư duy mà nhiệm vụ được đề ra dưới hình thức một hình ảnh cụ thể và sự giải quyết nhiệm vụ được dựa trên những hình ảnh trực quan đã có.
- Tư duy lý luận: là loại tư duy mà nhiệm vụ được đề ra dưới hình thức lý luận và việc giải quyết nhiệm vụ đòi hỏi phải sử dụng những khái niệm trừu tượng, những tri thức lý luận.
Trong trong thực tiễn, để xử lý một trách nhiệm, người ta thường sử dụng phối hợp nhiều loại tư duy với nhau, trong đó có một loại giữ vai trò hầu hết .
Theo mức độ sáng tạo của tư duy, ta có:
- Tư duy angôrit: là loại tư duy diễn ra theo một chương trình, một cấu trúc logic có sẵn theo một khuôn mẫu nhất định. Loại tư duy này có cả ở người và máy.
- Tư duy ơrixtic: là loại tư duy sáng tạo, có tính linh hoạt, không theo khuôn khổ mẫu cứng nhắc, có liên quan đến trực giác.
Theo GS.VS Nguyễn Cảnh Toàn, GS.TS Nguyễn Văn Lê và nhà giáo Châu An, tư duy được chia ra làm các loại sau:
Theo GS.TS Nguyễn Quang Uẩn và nhiều tác giả nghiên cứu về tâm lý học đại cương, tư duy được phân loại như sau:
Ngoài ra, từ một số bài giảng của TS. Lê Thẩm Dương, dựa trên bối cảnh có 5 loại tư duy chính:
|
6. Các Lever tư duy
Tư duy con người gồm 6 Lever, phân loại dựa trên Thang Bloom :
- Cấp độ 1: Nhớ
- Cấp độ 2: Hiểu
- Cấp độ 3: Vận dụng
- Cấp độ 4: Phân tích
- Cấp độ 5: Đánh giá
- Cấp độ 6: Sáng tạo
Xem thêm: 6 cấp độ tư duy – Thang Bloom
Source: https://futurelink.edu.vn
Category: Tin tổng hợp