Dâm bụt – loài cây quen thuộc được trồng khắp nước ta để làm hàng rào, làm cảnh. Ngoài ra, các bộ phận của cây như: Lá, hoa, vỏ rễ còn được sử dụng để làm thuốc. Hãy cùng YouMed tìm hiểu về đặc điểm và những công dụng của dâm bụt.
Giới thiệu chung
Dâm bụt còn có tên là râm bụt. Râm: che bóng, bụt: Phật. Râm bụt là cái lọng che Phật vì hoa có hình dạng giống cái lọng. Tên khoa học Hibiscus rosa- sinensis L. Họ Bông Malvaceae.
Ngoài ra, cây còn có tên khác: bụp, xuyên can bì, phù tang, mộc cẩn.
Tên gọi nước ngoài của cây là shoe- flowered plant, rose- mallow.
Mô tả cây
Dâm bụt là cây nhỡ, cao 1- 2m. Thân trụ, nhẵn, màu nâu xám.
Lá đơn, mọc cách, có lá kèm, phiến có răng cưa.
Hoa to, mọc đơn độc, có cuống dài. Hoa lưỡng tính, màu đỏ.
Tiểu đài có 6- 7 mảnh hình chỉ. Đài hợp hình ống. Tràng có 5 cánh mỏng rời nhau. Nhị nhiều dính liền nhau bởi chỉ nhị dài. Bầu hình nón hay hình trụ.
Quả nang tròn, chứa nhiều hạt.
Mùa hoa quả từ tháng 5- 7.
Phân bố, sinh thái
Dâm bụt có nguồn gốc từ Trung Quốc, sau được trồng làm cảnh ở Châu Á. Hiện nay, cây có nhiều giống, phong phú và đa dạng về hình thái và màu sắc.
Ở nước ta, cây thường dùng để làm cảnh và hàng rào.
Đây là cây ưa sáng, ưa ẩm, có thể nhân giống bằng cành hoặc gốc ghép.
Bộ phận dùng
Lá, hoa, vỏ thân và rễ.
Thành phần hóa học
Lá dâm bụt chứa:
- Chất nhầy.
- Caroten.
- Ester của acid acetic.
- Beta- sitosterol.
Hoa chứa:
- Flavonoid.
- Alcaloid.
- Vitamin: Thiamin 0,031 mg%; riboflavin 0,048 mg%; vitamin C 4,16 mg%, beta-caroten 3916,9 µg%; chất nhày.
Ngoài ra còn có sterol, cyclopropenoid, hentriacontan.
Công dụng của dâm bụt
Theo Y học hiện đại
Tác dụng giảm cholesterol, hạ áp của dâm bụt
Theo nghiên cứu, dâm bụt có thể làm giảm mức cholesterol. Cholesterol gây xơ vữa thành mạch dẫn đến các bệnh lý tim mạch. Điều này là do saponin trong cây liên kết với cholesterol và ngăn cản hấp thu của nó trong cơ thể.
Nghiên cứu trên động vật cho thấy chiết xuất từ hoa bằng đường uống làm giảm cholesterol toàn phần 22%. Ngoài ra, còn có tác dụng hạ áp và điều hòa lưu lượng máu.
Dâm bụt giúp hỗ trợ giảm cân
Cây chứa nhiều chất dinh dưỡng, flavonoid, khoáng chất. Lượng chất chống oxy hóa cao thúc đẩy trao đổi chất nên dâm bụt có lợi cho việc giảm cân. Ngoài ra, cây còn làm giảm hấp thu chất béo và carbohydrat, thích hợp cho người muốn giảm cân. Nhờ khả năng lợi tiểu, trọng lượng nước của cơ thể cũng được giảm.
Dâm bụt giúp điều trị trầm cảm
Trầm cảm là tình trạng rối loạn cảm xúc thường gặp hiện nay. Bệnh ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống cá nhân, gia đình và xã hội.
Các nghiên cứu cho thấy, dâm bụt giúp cải thiện tâm trạng và giảm các triệu chứng trầm cảm. Polyphenol trong cây có tác dụng bảo vệ não, đồng thời làm tăng lưu lượng máu. Mặc dù nghiên cứu chỉ là bước đầu, nhưng cũng góp phần vào liệu pháp điều trị trầm cảm.
Chữa sốt, táo bón và cảm lạnh
Dâm bụt được sử dụng như một phương thuốc điều trị bệnh từ thời cổ đại. Người Ai Cập dùng trà của cây để hạ sốt, lợi tiểu, điều trị bệnh về thần kinh và tim. Ở những nơi khác như Châu Phi, các bộ phận của cây dùng điều trị bệnh gan, cảm lạnh và táo bón.
Dâm bụt giúp cải thiện sự phát triển của tóc
Tóc gãy rụng là một trong những nguyên nhân gây khó chịu và mất tự tin trong sinh hoạt, giao tiếp hàng ngày.
Lá dâm bụt giúp mọc tóc và thúc đẩy chúng phát triển khỏe mạnh. Lá giã nát được dùng như xà phòng để làm sạch tóc và giảm ngứa. Hoa sấy khô, xay bột mịn, trộn với ít nước rồi bôi lên da đầu để chữa rụng tóc và bạc tóc. Hiện nay, nghiên cứu cũng đã chứng minh chiết xuất từ lá cây giúp kích thích sự phát triển của nang tóc.
Ngoài ra, cây chứa nhiều vitamin C, khoáng chất, polyphenol được biết có đặc tính chống viêm.
Tác dụng giảm lượng đường trong máu của dâm bụt
Đường huyết cao kéo dài có thể ảnh hưởng đến thần kinh, mắt, tim, thận…Một nghiên cứu cho thấy dùng chiết xuất hoa dâm bụt uống trong 21 ngày làm giảm đường huyết từ 41- 46%. Cơ chế liên quan đến acid ferulic. Một trong những polyphenol của hoa giúp kích thích tiết insulin và tăng nhạy cảm của nó với mô ngoại biên. Kết quả của các nghiên cứu giúp mở ra hướng đi mới cho bệnh nhân đái tháo đường trong tương lai.
Tăng cường hệ thống miễn dịch
Hệ miễn dịch là hàng rào phòng thủ giúp bảo vệ cơ thể chống lại bệnh tật. Khi hệ miễn dịch suy yếu, các tác nhân từ bên ngoài sẽ tấn công cơ thể. Các nghiên cứu cho thấy chiết xuất hoa dâm bụt giúp các tế bào chống lại viêm nhiễm. Đây là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến miễn dịch cơ thể. Vì vậy, để tăng cường khả năng phòng vệ tự nhiên của cơ thể, có thể sử dụng trà từ hoa dâm bụt.
Dâm bụt giúp chữa lành vết thương
Vết thương là sự đứt gãy của tế bào và cấu trúc của mô trong cơ thể như: da, màng nhày, các mô nằm sâu trong nội tạng. Điều trị vết thương không thích hợp có thể dẫn đến viêm nhiễm và lâu lành.
Chiết xuất hoa dâm bụt đường uống giúp kích thích tạo mô hạt và lành vết thương nhanh hơn ở chuột được sử dụng.
Bảo vệ chống lại ung thư da
Tia cực tím là một trong những tác nhân hàng đầu làm xuất hiện tổn thương da: sạm, đen, cháy nắng…Chúng khiến da nhạy cảm và nhanh lão hóa.
Việc tiếp xúc với tia cực tím và các hóa chất có hại có thể thúc đẩy ung thư da. Nghiên cứu cho thấy, bôi chiết xuất dâm bụt trước khi tiếp xúc tia UV và hóa chất benzoyl peroxide giúp khôi phục một phần mức độ các enzym bảo vệ ngăn ngừa tổn thương tế bào.
Theo Y học cổ truyền
Dâm bụt có vị ngọt, hơi đắng, nhớt. Tính bình. Quy vào kinh thận.
Có tác dụng thanh nhiệt, tiêu viêm, giải độc, sát trùng, lợi tiểu và cố tinh.
Bài thuốc từ dâm bụt
Chữa mụn nhọt đang mưng mủ
Hoa dâm bụt, lá trầu không, lá thồm lồm mỗi thứ 50g.
Đem giã nát các dược liệu, đắp lên chỗ mụn nhọt.
Mỗi ngày thay thuốc 1 lần.
Hỗ trợ điều trị di tinh
Hoa dâm bụt 10g, hạt sen 30g. Sắc uống ngày 1 thang.
Chữa quai bị, đau mắt
Lá dâm bụt, lá dành dành, mỗi thứ 1 nắm. Giã nhỏ, vắt lấy nước uống, bã đắp.
Kiêng kị, lưu ý khi sử dụng
- Khi dùng dược liệu điều trị bệnh nên ngâm và rửa sạch với nước muối pha loãng. Đặc biệt đối với trường hợp đắp ngoài da để ngừa nhiễm trùng.
- Sử dụng dâm bụt ở mức độ vừa phải không ghi nhận độc tính. Tuy nhiên, khi dùng liều cao kéo dài có thể gây độc cho gan, thận. Tham khảo ý kiến của thầy thuốc để có cách dùng và liều dùng chính xác. Qua đó giúp việc điều trị bệnh trở nên khoa học, chính xác và mang lại hiệu quả cao.
Dâm bụt không chỉ là loại cây cảnh đẹp mà còn có nhiều lợi ích cho sức khỏe con người. Tuy nhiên, để tận dụng hết giá trị của dược liệu đối với sức khỏe, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để kiểm soát rủi ro và những tác dụng không mong muốn.