Dạy học môn Toán bằng tiếng Anh: Một hình thức đổi mới trong giáo dục

dayhoc2-1582358783
Giờ học môn Toán bằng tiếng Anh ở Trường THCS Lâm Thao, huyện Lâm Thao.

PTĐT – Thuật ngữ “học tập tích hợp ngôn ngữ và nội dung” (“Content and Language Integrated Learning” – CLIL) đã trở thành “từ khóa” quan trọng (keyword) trong Giáo dục học. Đó là quá trình học tập các môn học cụ thể (không phải môn ngoại ngữ) thông qua ngôn ngữ thứ hai. Bằng cách này người học sẽ vừa tiếp thu được tri thức khoa học của môn học đồng thời phát triển được năng lực ngôn ngữ. 

Dạy học môn Toán bằng tiếng Anh là một trường hợp cụ thể của dạy học tích hợp ngôn ngữ và nội dung, nó có những ưu điểm như: Làm tăng tính hấp dẫn của bài học; thúc đẩy sự tò mò, giúp người học tập trung cao độ hơn trong học tập; phát triển đồng thời năng lực ngoại ngữ và năng lực Toán học của học sinh; tăng cường cơ hội để học tập và thực hành ngoại ngữ; tạo môi trường tự nhiên để học ngoại ngữ; nâng cao hiểu biết về văn hóa xã hội; mở ra khả năng tiếp cận với nguồn học liệu khổng lồ bằng ngôn ngữ thông dụng nhất; mang lại sự tự tin cho người học trong quá trình tiếp cận với hội nhập quốc tế,…

Ngày 30/9/2008, Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định số 1400/QĐ-TTg phê duyệt đề án “Dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân giai đoạn 2008- 2020” (gọi tắt là Đề án Ngoại ngữ Quốc gia) trong đó có nội dung triển khai dạy học môn Toán bằng tiếng Anh cho học sinh với phạm vi và lộ trình phù hợp. Phú Thọ là một trong những địa phương tích cực triển khai các nội dung của Đề án. Việc dạy học môn Toán bằng tiếng Anh ban đầu được thực hiện thí điểm tại Trường THPT Chuyên Hùng Vương, sau khi thu được những tác động tích cực đến chất lượng giáo dục đã lan tỏa tới nhiều trường THPT, THCS khác trên địa bàn tỉnh. 

dayhoc1-1582358826
Học sinh chuyên Toán, Trường THPT Chuyên Hùng Vương trình bày với giáo viên cách giải bài tập toán bằng tiếng Anh.

Bên cạnh những thuận lợi nêu trên, việc dạy học môn Toán bằng tiếng Anh ở cấp THCS còn gặp khá nhiều khó khăn do lượng từ vựng chuyên ngành lớn; năng lực ngoại ngữ của học sinh chưa đáp ứng; không phải tất cả học sinh đều hào hứng với hoạt động này; chưa có tài liệu giảng dạy và tài liệu hướng dẫn giáo viên khi triển khai; giáo viên chưa được đào tạo bài bản về dạy học tiếng Anh chuyên ngành Toán… 

Từ kinh nghiệm và thực tiễn dạy học môn Toán bằng tiếng Anh ở Trường THPT Chuyên Hùng Vương, thạc sĩ Nguyễn Xuân Quỳnh cùng các thầy cô giáo – những giáo viên có nhiều thành tích trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi quốc gia, quốc tế của nhà trường đã thực hiện đề tài “Nghiên cứu, biên soạn tài liệu bồi dưỡng học sinh giỏi môn Toán bằng tiếng Anh cấp THCS tỉnh Phú Thọ”. Mục tiêu chính của đề tài là hỗ trợ giáo viên THCS trong việc triển khai dạy học môn Toán bằng tiếng Anh cho đối tượng học sinh khá giỏi môn Toán, tạo nguồn học sinh chất lượng cao cho các trường THPT trên địa bàn tỉnh, nhất là Trường THPT Chuyên Hùng Vương. 

Nhóm nghiên cứu đã xây dựng thành công 6 Chuyên đề, trong đó có 4 chuyên đề bồi dưỡng học sinh giỏi, gồm: Chuyên đề Đại số, chuyên đề Hình học, chuyên đề Số học và chuyên đề Tổ hợp; 2 chuyên đề bổ trợ, gồm: Chuyên đề Mẫu câu và từ vựng toán dành cho học sinh THCS và chuyên đề Hướng dẫn giao tiếp trong lớp học bằng tiếng Anh. Các chuyên đề được biên soạn song ngữ giúp người dạy và người học thuận tiện khi sử dụng. 

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn kết hợp với việc xin ý kiến chuyên gia, nhóm nghiên cứu đề xuất 04 mức độ sử dụng ngôn ngữ trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi môn Toán bằng tiếng Anh cấp THCS tỉnh Phú Thọ. Mức 1: Giáo viên giảng dạy trên lớp sử dụng tiếng Việt là chủ yếu; giao tài liệu bằng tiếng Anh cho học sinh; hỗ trợ học sinh về các từ vựng có liên quan; hướng dẫn học sinh đọc hiểu tài liệu; giao bài tập về nhà bằng tiếng Anh cho học sinh; khuyến khích học sinh làm bài tập về nhà bằng tiếng Anh; chữa bài tập về nhà cho học sinh chủ yếu bằng tiếng Việt. Học sinh giải bài chủ yếu bằng tiếng Việt. Mức 2: Giáo viên giảng dạy trên lớp kết hợp sử dụng tiếng Anh và tiếng Việt; giao tài liệu bằng tiếng Anh cho học sinh; hướng dẫn học sinh đọc hiểu và phát âm chuẩn nội dung tài liệu; hướng dẫn học sinh các cấu trúc câu thường sử dụng; giao bài tập về nhà bằng tiếng Anh cho học sinh; chữa bài tập về nhà bằng tiếng Anh cho học sinh. Học sinh giải bài trên lớp bằng tiếng Anh với sự hỗ trợ của giáo viên; làm bài tập về nhà bằng tiếng Anh. Mức 3: Giáo viên giảng dạy trên lớp sử dụng tiếng Anh là chính, chỉ sử dụng tiếng Việt trong các tình huống khó hiểu đối với học sinh. Học sinh ghi chép, giải các bài tập, trao đổi và trình bày bằng tiếng Anh. Mức 4: Tổ chức hoạt động dạy và học hoàn toàn bằng tiếng Anh. Khuyến khích học sinh tư duy bằng tiếng Anh. Giáo viên căn cứ trình độ của học sinh và khả năng của mình để lựa chọn mức độ thực hiện cho phù hợp, tăng dần mức độ sử dụng tiếng Anh trong dạy học. 

Hướng đến đối tượng là các học sinh có học lực môn Toán từ khá trở lên, có nền tảng tiếng Anh cơ bản, nhóm nghiên cứu đã lựa chọn mẫu thực nghiệm gồm 4 trường THCS đại diện cho các vùng miền trong toàn tỉnh đồng thời cũng đảm bảo tính khả thi khi áp dụng. Các trường THCS được lựa chọn bao gồm: 1 trường ở thành phố (THCS Văn Lang – thành phố Việt Trì), 1 trường ở thị xã (THCS Hùng Vương- thị xã Phú Thọ), 1 trường ở vùng đồng bằng (THCS Lâm Thao – huyện Lâm Thao) và 01 trường ở vùng miền núi (THCS Lê Quý Đôn – huyện Thanh Sơn). Mức độ sử dụng ngôn ngữ trong các giờ dạy thực nghiệm được vận dụng một cách linh hoạt phù hợp với từng đối tượng học sinh. Nội dung triển khai được giáo viên và học sinh hào hứng đón nhận góp phần thúc đẩy phong trào dạy và học Toán bằng tiếng Anh ở các trường THCS. Nhiều học sinh đã đăng ký tham gia các cuộc thi giải Toán bằng tiếng Anh trên mạng. Đặc biệt, năm học 2018-2019, học sinh các trường THCS Văn Lang, THCS Lâm Thao, THCS Hùng Vương được Sở GD&ĐT chọn cử tham gia cuộc thi giải Toán bằng tiếng Anh do Sở GD&ĐT Hà Nội và Hội Toán học Hà Nội tổ chức. Kỳ thi hội tụ học sinh của 13 đoàn quốc tế và 25 tỉnh, thành trong cả nước. Kết thúc cuộc thi, đoàn học sinh tỉnh Phú Thọ đã đạt kết quả tốt với 6/6 huy chương, trong đó có 3 Huy chương Bạc và 3 Huy chương Đồng. 

Đề tài được thực hiện thành công không chỉ góp phần nâng cao chất lượng bồi dưỡng học sinh giỏi môn Toán cấp THCS mà còn tác động tích cực đến sự phát triển năng lực toán học, năng lực ngoại ngữ cho học sinh tỉnh Phú Thọ.