Gần đây, tôi đã được liên hệ để hỏi xem vị trí của tôi với tư cách là một giáo sư đại học ở Úc có sử dụng các giáo sư và tiến sĩ dạy cho các trường trung học hay không, nếu có, tôi có thể đánh giá hiệu quả của phương pháp này như thế nào? Tôi rất ngạc nhiên trước câu hỏi này, vì vậy tôi đã cố gắng tìm hiểu.
Hóa ra, tỉnh Hòa Bình đã đề xuất chi ngân sách để tuyển dụng giáo sư, phó giáo sư về giảng dạy tại các trường trung học phổ thông đặc biệt trên địa bàn tỉnh. Nếu họ cam kết làm việc từ 10 năm trở lên sẽ được hỗ trợ 1 tỷ đồng. Chính sách thu hút nhân tài chất lượng cao vào các trường chuyên nghiệp, bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi quốc gia, quốc tế và khu vực; tham gia các hoạt động nghiên cứu, hỗ trợ, bồi dưỡng nghiệp vụ giáo viên trên toàn tỉnh.
Đây là một trong những mục tiêu của đề án 2010-2020 nhằm phát triển hệ thống trường trung học phổ thông đặc biệt. Theo báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, tỷ lệ giáo viên ở các trường chuyên nghiệp có trình độ tiến sĩ là 1,57%, tăng 1 điểm phần trăm so với năm 2010; tỷ lệ có trình độ thạc sĩ là 53,6%, an tăng 24,4%. Dự án dự kiến tiếp tục xây dựng và phát triển trong thời gian 2022-2032.
Ở NSW, nơi tôi làm việc, không có trường chuyên như Việt Nam, nhưng có một số trường ưu tú dành cho những học sinh giỏi hàng đầu hoặc những tài năng đặc biệt.
Tất cả giáo viên tiểu học và trung học ở Úc đều có bằng cử nhân và một số có bằng thạc sĩ. Một số trường THCS cũng có giáo viên có trình độ tiến sĩ giáo dục nhưng số lượng này ít. Tôi không thấy họ tuyển giáo sư, phó giáo sư để dạy ở trường phổ thông.
Nhưng tại sao lại thuê giáo sư, tiến sĩ dạy các trường THPT, dù là trường THPT chuyên?
Mục tiêu của chương trình tiến sĩ là xây dựng một cộng đồng nghiên cứu. Tiến sĩ (và giáo sư) làm việc trong các trường đại học và các phòng thí nghiệm nghiên cứu. Tiến sĩ có thể được coi là giấy thông hành hoặc chứng chỉ để tham gia nghiên cứu khoa học.
Hầu hết các tiến sĩ không có kỹ năng giảng dạy. Thông thường, họ có chuyên môn và kỹ năng trong một lĩnh vực hẹp, chẳng hạn như sinh học ung thư, nhưng không được đào tạo giảng dạy. Đó là lý do tại sao rất nhiều người có chức danh giáo sư nhưng lại không đi dạy như giáo viên phổ thông.
Dạy học, nhất là bậc phổ thông, tôi thấy khó hơn dạy học sinh. Ở bậc đại học, sinh viên chủ yếu tự học, giáo sư có trợ giảng nên chủ yếu là “nói” chứ không phải “dạy”. Ở cấp THCS, giáo viên phải chăm chỉ hướng dẫn, thông qua phương pháp giảng dạy được đào tạo bài bản và tích lũy kinh nghiệm, chỉ có câu trả lời cho những câu hỏi và vấn đề cụ thể trong tay. Làm việc với học sinh trong nhiều lớp học.
Việc giảng dạy các môn học cơ bản ở trường phổ thông cũng khác với việc giảng dạy các môn học hẹp ở trường đại học. Tôi thường so sánh việc dạy trung học (và tiểu học) với việc đi từ 0 (không biết gì) lên 1 (biết). Đó là một quá trình khám phá, và khám phá khó hơn cải thiện và phát triển những gì đã được khám phá. Và dạy đại học cũng giống như học từ 1 đến 10, tức là ở cấp trung học phổ thông.
Người giáo viên giỏi là người có phương pháp dạy học tốt và tạo động lực cho học sinh. Một giáo viên giỏi không nhất thiết phải là người có bằng cấp cao hay chức danh giáo sư.
Có người cho rằng giáo sư, phó giáo sư có thể hướng dẫn sinh viên nghiên cứu học thuật, nhưng tôi lo rằng lý luận này không thuyết phục. Ở cấp trung học phổ thông, học sinh chưa chắc đã có đủ cơ sở vật chất để thực hiện các nghiên cứu khoa học nghiêm túc. Thậm chí, một số nghiên cứu của học sinh trung học Trung Quốc, từng được công bố rộng rãi, sau đó cũng bị giáo viên thực hiện. Học sinh phổ thông không đủ tư duy, không hiểu triết lý phản bác khoa học, làm sao hiểu được ý nghĩa của nghiên cứu khoa học.
Cần lưu ý rằng, ở giai đoạn THCS, giáo viên không chỉ đóng vai trò hướng dẫn, truyền thụ kiến thức cơ bản mà còn phải giáo dục nhân cách cho học sinh. Nhưng ở cấp đại học, các giáo sư chủ yếu phổ biến chuyên môn. Từ góc độ này, không khó để thấy rằng yêu cầu đối với giáo viên phổ thông không chỉ là kiến thức.
Theo tôi, chính sách này cần được xem xét lại cả về tính hiệu quả và tính khả thi. Thay vì tìm kiếm bằng tiến sĩ về giáo dục trung học, các nhà chức trách nên xem xét việc cải thiện phương pháp sư phạm của giáo viên. Hiện nay, học sinh bình thường được tuyển thẳng từ những thí sinh đã tốt nghiệp THPT, điểm xét tuyển đầu vào của các em không cao so với các chuyên ngành khác (như y, dược, bách khoa). Ngay cả khi đã tốt nghiệp, lương của giáo viên khá thấp. Vì vậy, ngành sư phạm khó thu hút được những tài năng xuất sắc. Đây là vấn đề lớn cần được Bộ Giáo dục và Đào tạo nghiên cứu để tìm ra giải pháp thay đổi nhằm tăng hiệu quả giáo dục quy mô, thay vì chạy theo những thứ tôi cho là thứ yếu như “gà trống nuôi con” các trường chuyên nghiệp trong nước. và Cạnh tranh trên trường quốc tế.
Nếu một vài trẻ em trong một tỉnh được nhận giải thưởng và hàng chục nghìn trẻ em khác không được giáo dục tốt, thì thành tích đó chẳng có ý nghĩa gì đối với cộng đồng.
Nguyễn văn tuấn