Thí sinh trao đổi bài làm văn sau khi hoàn thành Đề thi học sinh giỏi quốc gia THPT năm 2022 – Ảnh: NHƯ HÙNG
Ban đầu là trò chơi giữa các bạn trẻ, sau này trở thành cơ sở để đo lường chất lượng giáo dục, cuộc thi học sinh giỏi ít nhiều đã sản sinh ra một cuộc thi không có nhiều ý nghĩa. Thước đo thành tích này có thể dễ khiến chúng ta nhầm lẫn về chất lượng giáo dục.
“Nỗi ám ảnh về thành tích”
Từ trước đến nay, chúng ta vẫn thường lên án “bệnh điểm” trong giáo dục, nhưng tôi tin rằng điểm số không phải là “bệnh”, vì nó còn là động lực để con người ta nỗ lực và theo đuổi cuộc sống trong công việc và cuộc sống.
Cái gọi là “bệnh thành tích” thực ra có thể chia thành hai loại. Một là “giả bệnh”, nơi mà khả năng của chúng ta không đạt đến một mức nhất định, mà thay vào đó chúng ta cố gắng hành động như thể chúng ta đã đạt đến nó.
Thứ hai là “thước đo thành tích bệnh tật”, khi theo dõi bệnh tật thì chúng ta cũng mắc bệnh theo. Chúng ta có thể thấy điều này qua cuộc thi học sinh giỏi Việt Nam hiện nay. Số lượng học sinh đạt giải trong một kỳ thi cấp trường hoặc học khu thường được coi là thước đo thành công trong lĩnh vực giáo dục của trường hoặc học khu đó.
Từ đó, nhiều trường đua nhau “nuôi gà” thi học sinh giỏi, nhiều tỉnh cũng tham gia thi “gà trống nuôi con” toàn quốc.
Nhiều trường chuyên không phải để tìm kiếm tài năng (khoa học, nghệ thuật, thể thao … vì càng có nhiều học sinh xuất sắc thì càng được coi là nơi có chất lượng giáo dục tốt, học sinh đoạt giải cũng được coi là tài năng.
Nguy cơ “ốm đau” do sai số đo
Ở Việt Nam, việc xây dựng các thước đo phù hợp cho tất cả các cấp học là vô cùng quan trọng và cấp thiết. Một giáo sư giỏi không thể chỉ được đánh giá qua số lượng công trình nghiên cứu, số lượng sách xuất bản hay số lượng công bố quốc tế. Một giáo viên giỏi không thể đánh giá họ có điểm tốt hay không chỉ bằng số lượng học sinh mà họ dạy.
Nói rộng ra, trong công việc, thước đo giá trị của một nhân viên không phải là thâm niên hay năng lực hay trình độ mà là hiệu quả công việc và thái độ làm việc của họ.
Trong cuộc sống, nếu tiêu chí để thành công là tiền tài, địa vị, danh vọng thì những người không đạt được những tiêu chí trên có bị coi là thất bại trong cuộc đời không? Chúng ta nên đo lường cuộc sống của mình theo tiêu chuẩn nào? Vì vậy, nếu bạn “thay đổi kích thước” nó cũng “thay đổi cuộc sống của bạn”.
Nguyên tắc là quay trở lại giáo dục và thay đổi các biện pháp thực hiện, chẳng hạn như vượt qua các kỳ thi học sinh giỏi, cũng là bước đầu tiên để định hình lại nền giáo dục Việt Nam cho nhân văn và hiệu quả hơn.
Để hiệu chỉnh lại các thước đo thành tích giáo dục, chúng ta phải quay trở lại câu hỏi cơ bản nhất trong bất kỳ nền giáo dục nào: học để làm gì?
Sẽ có nhiều cách, nhưng theo tôi, cấp 3 là lúc tập trung vào việc giúp bạn học cách “làm người”. Ở đó, mô hình trung tâm có thể là mô hình “ba người” – bao gồm bản chất con người, quốc tịch và nhân cách.
Tất cả các ngành học của giáo dục phổ thông cũng cần chú trọng đến tính “ba không” này. Toán, lý, hóa, sinh, văn, sử, địa… chúng chỉ thực sự quan trọng nếu chúng giúp học sinh trở nên “nhân văn” hơn, nhân bản hơn.
Ở thời đại học, học không chỉ để “lấy bằng”, mà còn để “tìm việc”, và quan trọng hơn là “giải quyết vấn đề”. Một tổ chức không có giá trị nếu nó không thể giải quyết các vấn đề xã hội, và nhân viên không có giá trị nếu họ không thể giải quyết các vấn đề mà tổ chức cần.
Vào đại học không chỉ là nơi thanh niên biết lao động có trình độ cao mà còn là nơi rèn luyện đời sống tinh thần để hình thành tư cách văn hóa.
Nhìn chung, các biện pháp đúng đắn sẽ giúp giáo dục đi theo hướng thực chất, cả người dạy và người học đều phát triển mạnh mẽ. Làm đúng cũng sẽ tạo ra động lực cho giáo dục, giúp người học hiểu cách khai mở và khai phá tiềm năng của họ.
Ngược lại, biện pháp sai lầm, biện pháp mắc bệnh dễ gây bệnh cho hệ thống giáo dục, giáo viên và học sinh làm theo biện pháp đó cũng mắc bệnh, xã hội cũng sẽ mắc bệnh.
Tăng cường văn hóa người học
Chất lượng giáo dục không chỉ phụ thuộc vào học lực, bằng cấp, năng lực chuyên môn mà còn phụ thuộc vào trình độ văn hóa và tư cách văn hóa của người học. Chuyên nghiệp thôi chưa đủ, con người cần được uốn nắn để biết cách làm người, cách làm người, làm tốt công việc của mình.
Vì con người khác với động vật, thực vật và máy móc; con người tự do khác với con người dã man hay công cụ; một công dân khác với một chủ thể hoặc một nô lệ; một nhà lãnh đạo khác với quản lý; một người quản lý khác với một người cai trị ; tín ngưỡng khác với mê tín …
tại sao không?
Không ngừng tranh luận về việc có nên tiếp tục tổ chức các cuộc thi dành cho học sinh xuất sắc các cấp hay không. Có người cho rằng nên bỏ kỳ thi này vì không cần thiết và lãng phí.
Cá nhân tôi cho rằng cần duy trì cách thi này, vấn đề là phải đảm bảo thang điểm thi phù hợp, vừa để trau dồi, trau dồi, vừa tận dụng tốt những học sinh sau này, vừa giảm thiểu áp lực cho thí sinh. Học sinh, giáo viên, trường học.
Kỳ thi học sinh giỏi cần thiết vì những lý do sau: Thứ nhất, có một kỳ thi học sinh giỏi để công nhận và lựa chọn những học sinh giỏi, người tốt, học sinh giỏi thực sự. Từ đó, công tác đào tạo nhân tài đã có một hướng đi mới, không ngừng đào tạo và ươm mầm nhân tài, phục vụ xã hội và đất nước.
Thứ hai, quy luật là cạnh tranh có thể dẫn đến phát triển. Không có kỳ thi học sinh giỏi thì không thể có sự cạnh tranh, học hỏi giữa các học sinh, các trường, các nơi. Vì vậy, tất cả học sinh đều bình đẳng về học lực và kiến thức và dẫn đến tình trạng “tốt hay xấu”.
Một số người đưa ra ví dụ về các quốc gia không tôn trọng và tổ chức các cuộc thi dành cho học sinh xuất sắc, vậy tại sao hàng năm thế giới lại tổ chức các cuộc thi Olympic — thực sự dành cho học sinh xuất sắc — để chọn ra những học sinh xuất sắc nhất và tôn vinh họ đúng với danh tính của họ?
Ngoài ra, những học sinh xuất sắc là niềm vinh dự, tự hào cho các em, gia đình, thầy cô giáo, nhà trường, địa phương và quốc gia. Trừ một số trường hợp đặc biệt học sinh căng thẳng, lập dị và tiêu cực, hầu hết học sinh luôn tự hào, chăm chỉ và thành công khi được chọn là học sinh giỏi.
Vì vậy, theo tôi, việc tổ chức một cuộc thi học sinh giỏi các cấp hàng năm để tuyển chọn nhân tài là điều nên làm hơn cả. Vấn đề là tổ chức, quy mô phù hợp, không tạo áp lực, không quá đề cao thành tích của trẻ.
Đặc biệt, học sinh tham gia cuộc thi phải có phương hướng, bố trí thời gian học tập, nghỉ ngơi hợp lý cho các em, nhất là không vì học tốt bài thi mà vì học lệch mà bỏ môn khác. .
Kon Tum
TTO – Tôi nghĩ tại sao lại bỏ kỳ thi học sinh giỏi mà thay vào đó là sân chơi này để học sinh tự do khai thác những gì mình thích và lựa chọn.
Nhà hoạt động giáo dục Giản Tư Trung (Giám đốc, Khoa Giáo dục IRED) – Bản ghi của Wong