Nạp đầy phần thưởng trong một buổi lễ tổng kết năm học ở TP.HCM – Ảnh: T.T.
Do đó, phần thưởng phổ quát là không thể. Số học sinh giỏi của một lớp ngày càng đông – gấp nhiều lần học sinh trung bình – do “bệnh điểm” kéo theo “cơn mưa” giấy khen, giải thưởng cuối năm học.
Phần thưởng có tác dụng khuyến khích người học và nhân viên làm việc chăm chỉ hơn để tạo ra những thay đổi, nhưng những phần thưởng đơn giản lại có xu hướng tác động ngược lại. Người học trung bình được khen nhiều như người chăm chỉ, vậy làm sao bạn có thể xây dựng tinh thần? Ngược lại, nó cũng sẽ khiến những người cố gắng cảm thấy thiệt thòi và không hài lòng; khiến những người không chăm chỉ (cũng được giấy khen và điểm cao ở trường) ngừng cố gắng …
Đúng là thành tích của sinh viên tỷ lệ thuận với giảng viên, nhưng sẽ là sai lầm nếu biến câu chuyện này thành một bảng vàng cho thấy gần 100% sinh viên xuất sắc trên thế giới. Điều thú vị là học sinh không được làm điều xấu, giáo viên “ép” mình phải cải thiện điểm, bắt một học sinh nào đó “phải” tự đạt điểm cao trong trường. Cơ chế đánh giá thầy – trò tạo ra tiêu cực và bệnh thành tích. Do đó, đã có tràn lan câu chuyện bằng khen, bằng khen vô tội vạ như hiện nay ở nhiều cấp học.
Để có thể biến phần thưởng thành động lực học tập và giảng dạy thực sự, ngành giáo dục nên chọn cách nhìn nhận sự thật. Không phải học sinh nào cũng giỏi chứ chưa nói đến việc giáo viên tự đánh lừa mình khi đánh giá học sinh giỏi toàn diện, thiếu thực chất. Đây là phản giáo dục!
Nếu chúng ta cứ thưởng tràn lan như hiện nay sẽ tạo ra sự bất bình đẳng trong mô phỏng và đánh giá. Khen thưởng sai người và không làm đúng việc có thể thúc đẩy lòng tự trọng của giới trẻ và khiến họ ảo tưởng về khả năng của mình.
Với tình trạng lạm phát khen thưởng hiện nay, câu nói “khen là chết” có thể được lặp lại. Khen ngợi không đúng cách trong giáo dục — đào tạo sẽ làm héo mòn tâm hồn nhiều người do bị “vùi dập” bởi những thành tích “ảo”.