Dạy học khái niệm toán học

Từ VLOS” Dạy học khái niệm toán học ” là một trong những trường hợp nổi bật trong dạy học môn Toán. Việc dạy học những khái niệm toán học có vị trí quan trọng số 1, một mạng lưới hệ thống những khái niệm toán học là nền tảng của hàng loạt kiến thức và kỹ năng toán học của học viên, là tiền đề hình thành năng lực vận dụng hiệu suất cao [ 1 ] những kỹ năng và kiến thức đã học, đồng thời có tính năng góp thêm phần tăng trưởng năng lượng trí tuệ và thới giới quan duy vật biện chứng cho người học .

Ảnh minh họa

I. Yêu cầu[sửa]

Việc
dạy
học
các
khái
niệm
toán
học

trường
THPT
phải
dần
dần
làm
cho
học
sinh
đạt
được
các
yêu
cầu
sau:

  • Nắm
    vững[2]
    các

    đặc
    điểm
    đặc
    trưng
    [3]
    của
    một
    khái
    niệm
  • Biết

    nhận
    dạng
    khái
    niệm
    ,
    tức

    biết
    phát
    hiện
    xem
    một
    đối
    tượng
    cho
    trước

    thuộc
    phạm
    vi
    một
    khái
    niệm
    nào
    đó
    hay
    không,
    đồng
    thời
    biết

    thể
    hiện
    khái
    niệm
    ,
    nghĩa

    biết
    tạo
    ra
    một
    đối
    tượng
    thuộc
    phạm
    vi
    một
    khái
    niệm
    cho
    trước.
  • Biết
    phát
    biểu

    ràng,
    chính
    xác
    định
    nghĩa
    của
    một
    số
    khái
    niệm[4]
  • Biết
    vận
    dụng
    khái
    niệm
    trong
    những
    tình
    huống
    cụ
    thể
    trong
    hoạt
    động
    giải
    toán

    ứng
    dụng
    vào
    thực
    tiễn
  • Nắm
    được
    mối
    quan
    hệ
    của
    khái
    niệm
    này
    so
    với
    khái
    niệm
    khác
    trong
    một
    hệ
    thống
    các
    khái
    niệm

Các nhu yếu trên đây có quan hệ ngặt nghèo với nhau, tuy nhiên vì lí do sư phạm, những nhu yếu trên không phải khi nào cũng được đặt ra với mức độ như nhau với mọi khái niệm. Chẳng hạn, khái niệm về ” hướng của vecto ” [ 5 ] không được nêu thành định nghĩa một cách tường minh mà chỉ được diễn đạt một cách trực quan dựa vào kinh nghiệm tay nghề sống của học viên. Nhưng với những khái niệm ” hàm số “, ” hàm số chẵn “, ” hàm số lẻ “, … thì lại nhu yếu học viên phải phát biểu được định nghĩa một cách đúng mực và vận dụng được khi giải toán .

II. Các con đường hình thành khái niệm[sửa]

1 ) Con đường quy nạp[sửa]

Theo
con
đường
này,
xuất
phát
từ
một
số
trường
hợp
cụ
thể
(như

hình,
hình
vẽ,
thí
dụ
cụ
thể,…)
giáo
viên
dẫn
dắt
học
sinh
bằng
cách
trừu
tượng
hóa

khái
quát
hóa[6]
tìm
ra

dấu
hiệu
đặc
trưng

của
một
khái
niệm
thể
hiện

những
trường
hợp
cụ
thể,
từ
đó
đi
đến
định
nghĩa
của
khái
niệm.

Cần phải tinh lọc một số lượng thích hợp những hình ảnh, thí dụ đơn cử, trong đó tín hiệu đặc cho khái niệm được đọng lại nguyên vẹn, còn những thuộc tính khác của những đối tượng người tiêu dùng thì đổi khác .
Quá trình tiếp cận một khái niệm theo con đường này thường diễn ra như sau :

  • Giáo
    viên
    đưa
    ra
    một
    số

    dụ
    cụ
    thể
    để
    học
    sinh
    thấy
    sự
    tồn
    tại
    của
    một
    loạt
    đối
    tượng
    nào
    đó
  • Giáo
    viên
    dẫn
    dẫn
    học
    sinh
    phân
    tích,
    so
    sánh

    nêu
    bật
    những
    đặc
    điểm
    chung
    của
    các
    đối
    tượng
    đang
    được
    xem
    xét.[7]
  • Giáo
    viên
    gợi
    mở
    để
    học
    sinh
    phát
    biểu
    định
    nghĩa
    khái
    niệm
    bằng
    cách
    nêu
    các
    tính
    chất
    đặc
    trưng
    của
    khái
    niệm

Con đường này nên triển khai khi :

  • trình
    độ
    nhận
    thức
    học
    sinh
    còn
    thấp[8];
  • vốn
    kiến
    thức
    còn
    chưa
    nhiều

    thường
    được
    sử
    dụng
    trong
    điều
    kiện:
    chưa
    phát
    hiện
    được
    một
    khái
    niệm
    nào
    làm
    điểm
    xuất
    phát
    cho
    con
    đường
    suy
    diễn;
  • đã
    định
    hình
    được
    một
    số
    đối
    tượng
    thuộc
    ngoại
    diên
    của
    khái
    niệm
    cần
    hình
    thành,
    do
    đó
    đủ
    vật
    liệu
    để
    thực
    hiện
    phép
    quy
    nạp

Ví dụ, để hình thành khái niệm về phép biến hình theo con đường quy nạp, ta hoàn toàn có thể làm như sau :

  • Cho
    điểm
    O
    cố
    định,
    với
    điểm
    M
    tùy
    ý
    hãy
    dựng
    điểm
    M’

    điểm
    đối
    xứng
    với
    M
    qua
    O
  • Cho
    một
    vecto
    {\vec  a}
    ,
    với
    điểm
    M
    tùy
    ý
    hãy
    dựng
    điểm
    M’
    sao
    cho
    \overrightarrow {MM'}={\vec  a}

Qua 2 hoạt động giải trí trên, học viên nhận xét những đặc thù giống nhau ( với mỗi điểm M đều có một quy tắc để chỉ ra điểm M ‘ xác lập ) và khác nhau ( bộc lộ ở nội dung của quy tắc ấy ) ở hai hoạt động giải trí trên. Sau đó đi đến định nghĩa phép biến hình là một quy tắc sao cho ứng với mỗi điểm M ta hoàn toàn có thể chỉ ra một điểm M ‘ hoàn toán xác lập .
Xét một ví dụ khác, trước khi phát biểu định nghĩa đường thẳng song song với mặt phẳng, hoàn toàn có thể cho học viên xử lý bài toán sau : ” Chứng minh rằng nếu đường thẳng d song song với một đường thẳng a nằm trong mặt phẳng ( P. ) và nếu d không nằm trong ( P. ) thì đường thẳng d và mặt phẳng ( P. ) không có điểm chung “. Sau đó đi đến định nghĩa ” Đường thẳng d song song với mp ( P. ) nếu d tuy nhiên với một đường thẳng nằm trong ( P. ) và d không nằm trong mp ( P. ) ”
Quá trình hình thành khái niệm theo con đường quy nạp có công dụng tăng trưởng những năng lượng trí tuện như trừu tượng hóa, khái quá hóa, so sánh thuận tiện cho hoạt động giải trí tích cực của học viên. Tuy nhiên, con đường này yên cầu phải tốn nhiều thời hạn và cần có những điều kiện kèm theo đã nói trên .

2 ) Con đường suy diễn[sửa]

Con
đường
thứ
hai


con
đường
suy
diễn
,
trong
đó
định
nghĩa
khái
niệm
mới
xuất
phát
từ
định
nghĩa
của
khái
niệm

học
sinh
đã
biết

Quá trình tiếp cận một khái niệm theo con đường này thường diễn ra như sau :

  • Xuất
    phát
    từ
    một
    khái
    niệm
    đã
    biết,
    thêm
    vào
    nội
    hàm
    của
    khái
    niệm
    đó
    một
    số
    đặc
    điểm

    ta
    quan
    tâm
  • Phát
    biểu
    định
    nghĩa
    bằng
    cách
    nêu
    tên
    khái
    niệm
    mới

    định
    nghĩa

    nhờ
    một
    khái
    niệm
    tổng
    quát
    hơn
    cùng
    với
    những
    đặc
    điểm
    hạn
    chế
    một
    bộ
    phận
    trong
    khái
    niệm
    tổng
    quát
    đó
  • Đưa
    ra

    dụ
    đơn
    giản
    minh
    họa
    cho
    khái
    niệm
    vừa
    được
    định
    nghĩa

Con đường này nên thực thi khi :

  • trình
    độ
    nhận
    thức
    của
    học
    sinh
    đã
    khá
    hơn[9]
  • vốn
    kiến
    thức
    đã
    nhiều
    lên
  • phát
    hiện
    ra
    một
    khái
    niệm
    làm
    điểm
    xuất
    phát
    cho
    con
    đường
    suy
    diễn

Ví dụ, hoàn toàn có thể hình thành khái niệm phép vị tự cho học viên theo con đường suy diễn bằng cách dựa vào phép biến hình đã được học trước đó như sau :

“Cho
một
điểm
O

số
k

0,
phép
biến
hình
biến
một
điểm
M
bất

thành
điểm
M’
sao
cho
\overrightarrow {OM'}=k\overrightarrow {OM}
gọi

phép
vị
tự
tâm
O
tỉ
số
k”.

Sau khi định nghĩa theo con đường này, thiết yếu phải lấy ví dụ đơn cử để chứng tỏ rằng khái niệm được định nghĩa như vậy thực sự sống sót .
Ví dụ, sau khi phát biểu định nghĩa đường vuông góc chung của hai đường thẳng chéo nhau a, b [ 10 ] nên cho học viên xác lập đường vuông góc chung của những cặp cạnh đối lập của một tứ diện đều, hoặc đường vuông góc chung của những cặp đường thẳng AB và A’D ‘, AA ‘ và BD ‘, … của hình lập phương ABCD.A ‘ B’C ‘ D ‘ .
Con đường hình thành khái niệm này có tính năng tốt để phát huy tính dữ thế chủ động và phát minh sáng tạo cho học viên [ 11 ], tiết kiệm chi phí thời hạn. Tuy nhiên con đường này hạn chế tăng trưởng năng lượng trí tuệ chung như nghiên cứu và phân tích, tổng hợp, so sánh …

III. Các hoạt động giải trí dạy học khái niệm[sửa]

1 ) Định nghĩa khái niệm[sửa]

a ) Các cách định nghĩa[sửa]

Việc hình thành khái niệm thường kết thúc bằng định nghĩa khái niệm. Trong toán học và trong giảng dạy toán học có những cách khác nhau để định nghĩa khái niệm .

Định
nghĩa
bằng
cách

nêu

loại

chủng


cách
định
nghĩa

cấu
trúc
dạng
B(x)

A(x)

P(x)

Xét tập hợp T gồm những thành phần x có đặc thù A và trong T có những thành phần mang đặc thù P. nào đó và những thành phần không có đặc thù này, thì nhờ đặc thù P., ta chia tập hợp T thành hai tập hợp con không rỗng, không giao nhau :

B=\{x\in T|P(x)\}

\overline B=\{x\in T|\overline {P(x)}\}

Như vậy một thành phần có đặc thù B thì phải có đặc thù A và P. và viết là : B ( x ) ⇔ A ( x ) và P. ( x )

Trong
cấu
trúc
trên,
tính
chất
B
gọi

tính
chất
của

khái
niệm
chủng

còn
tính
chất
A

tính
chất
của
một

khái
niệm
loại
,
thường

loại
gần
nhất
với
đối
tượng/phần
tử
x
được
định
nghĩa,
còn
P

sự
khác
biệt
đặc
trưng[12]
giữa
các
đối
tượng

tính
chất
B

các
đối
tượng
còn
lại
mang
tính
chất
A.

Ví dụ, trong định nghĩa phép vị tự nói trên, một phép biến hình là phép vị tự ( B ) khi và chỉ khi phép biến hình ấy ( A ) và có đặc thù ( P. ) biến mỗi điểm M thành điểm M ‘ sao cho

Định
nghĩa
như
vậy


tường
minh
,
trong
đó
các
khái
niệm
được
định
nghĩa

khái
niệm
dùng
để
định
nghĩa

tách
bạch
với
nhau.
Điều
đó
cho
phép
ta
thay
thế
cái
được
định
nghĩa
bằng
cái
dùng
để
định
nghĩa
hay
ngược
lại.
Sự
thay
thế
như
vậy
rất
hay
được
sử
dụng
khi
chứng
minh
định

hay
giải
toán.

Chú ý rằng, định nghĩa bằng cách nêu rõ loại và chủng như trên phải thỏa mãn nhu cầu nhu yếu logic sau : ” Trong tập hợp T có những thành phần có đặc thù P. và có những thành phần không có đặc thù P. ” .

Tất
nhiên,
không
phải
tất
cả
các
khái
niệm
toán
học
đều
được
định
nghĩa
theo
cấu
trúc
trên,

sẽ

những
khái
niệm
xuất
phát
đầu
tiên
không
được
định
nghĩa
thông
qua
khái
niệm
nào
khác[13].
Những
khái
niệm
này
được
định
nghĩa
một
cách

không
tường
minh
,
giáp
tiếp
bằng


tả

để
làm
nổi
bật
nội
dung
của
chúng
(ở
trình
độ
thấp)
hay
bằng
những

tiên
đề

(ở
trình
độ
xây
dựng

thuyết
chặt
chẽ),
chẳng
hạn
như
khái
niệm
“điểm”[14],
“đường
thẳng”,
“hướng
của
vecto”,…

Như vậy, khi nói rằng những khái niệm ” điểm “, ” đường thẳng “, ” mặt phẳng ” là những khái niệm xuất phát nên không được định nghĩa thì phải hiểu là ” chúng không được định nghĩa tường minh qua những khái niệm khác ” .
Tóm lại, trong dạy học ở trường đại trà phổ thông, có những khái niệm không được định nghĩa vì hai lí do khác nhau : hoặc vì chúng là những khái niệm xuất phát trong khoa học toán học, hoặc vì lí do sư phạm. [ 15 ] Đối với những khái niệm như vậy thì cần miêu tả, lý giải trải qua những ví dụ đơn cử để giúp học viên tưởng tượng được hình ảnh, hiểu được ý nghĩa của khái niệm ấy .
Trong những khái niệm toán học, có những khái niệm về một đối tượng người tiêu dùng và có những khái niệm về một quan hệ. Chẳng hạn, định nghĩa như sau : ” Vecto là một đoạn thẳng trong đó đã chỉ rõ điểm mút nào là điểm đầu và điểm mút nào là điểm cuối ” là một khái niệm về một đối tượng người dùng. Nhưng, định nghĩa ” Đường thẳng d gọi là vuông góc với mp ( P. ) nếu nó vuông góc với mọi đường thẳng của mp ( P. ). ” lại là một khái niệm về một quan hệ .
Trong cách định nghĩa về một khái niệm quan hệ, rõ ràng đó là một cách định nghĩa tường minh nhưng không hề tách được khái niệm loại gần nhất và sự độc lạ đặc trưng .

b ) Các nhu yếu của một định nghĩa[sửa]

Đối với một định nghĩa, ta không hề nói rằng nó đúng hay sai. Một định nghĩa hoàn toàn có thể hài hòa và hợp lý ( gật đầu được ) hay không hài hòa và hợp lý ( không đồng ý được ) nhờ vào vào sự thỏa mãn nhu cầu hay không thỏa mãn nhu cầu những nhu yếu tối thiểu của định nghĩa .
Yêu cầu quan trọng nhất là định nghĩa không được vòng quanh. Việc vi phạm nguyên tắc này biểu lộ ở chỗ cái được định nghĩa lại tiềm ẩn ( tường minh hay không tường minh ) trong cái dùng để định nghĩa. Chẳng hạn :

  • “Góc
    được
    gọi

    góc
    vuông
    nếu
    hai
    cạnh
    của

    vuông
    góc
    với
    nhau”
  • “Hai
    đường
    thẳng
    gọi

    vuông
    góc
    với
    nhau
    nếu
    chúng
    tạo
    thành
    một
    góc
    vuông”

Sự vòng quanh bộc lộ ở chỗ : trong định nghĩa thứ nhất, góc vuông được định nghĩa qua những đường thẳng vuông góc, còn trong định nghĩa thứ hai thì khái niệm thứ hai lại được định nghĩa qua khái niệm thứ nhất .
Yêu cầu thứ hai nhằm mục đích bảo vệ sự đúng đắn ( chuẩn mực ) của một định nghĩa, đó là định nghĩa phải có trị nhưng không được đa trị. Định nghĩa phải có trị tức là phải sống sót tối thiểu một đối tượng người dùng thỏa mãn nhu cầu những điều kiện kèm theo trong định nghĩa. Định nghĩa không được đa trị tức là mỗi thuật ngữ hay kí hiệu chỉ được dùng để chỉ một cái được định nghĩa. Ví dụ về sự vi phạm này là việc dùng cùng một kí hiệu ” AB ” để chỉ những đối tượng người dùng ” đường thẳng đi qua đoạn thẳng với hai đầu mút là A và B “, ” độ dài đoạn thẳng AB “, ” tia với điểm gốc A và chứa điểm B “, ” vecto với điểm đầu A và điểm cuối B “, … Vì vậy trong sách giáo kha, người ta phải đặt trước kí hiệu này thuật ngữ chỉ loại đối tượng người tiêu dùng như ” đoạn thẳng AB “, ” tia AB “, … hoặc kèm theo kí hiệu bổ trợ .

2 ) Củng cố khái niệm[sửa]

Để củng cố khái niệm cho học viên, giáo viên cần cho học viên tập luyện những hoạt động giải trí : nhận dạng và biểu lộ khái niệm, hoạt động giải trí ngôn từ, khái quát hóa và đặc biệt quan trọng hóa, hệ thống hóa khái niệm, vận dụng khái niệm, …


a)
Nhận
dạng

thể
hiện

Một
trong
những
biểu
hiện
của
chủ
nghĩa
hình
thức
trong
quá
trình
học
môn
toán

học
sinh
học
thuộc
cách
phát
biểu
định
nghĩa
nhưng
lại
không
nhận
biết
được
một
đối
tượng
cụ
thể
trong
những
tình
huống
khác
nhau

thỏa
mãn
định
nghĩa
ấy
hay
không,
không
tự
mình
tạo
ra
được
những
đối
tượng
thỏa
mãn
định
nghĩa.

vậy,
cần
phải
cho
học
sinh
tiến
hành
những
hoạt
động
“nhận
dạng”

“thể
hiện”
để
tránh

khắc
phục
tình
trạng
này.

Ví dụ : Sau khi học viên đã biết định nghĩa hai đường thẳng song song, hai đường thẳng chéo nhau thì nên cho họ thực thi những hoạt động giải trí nhận dạng và biểu lộ như

  • Quan
    sát
    một
    tứ
    diện


    nhận
    xét

    về
    vị
    trí
    tương
    đối
    của
    sáu
    đường
    thẳng
    chứa
    sáu
    cạnh?[16]
  • Muốn
    tạo
    thêm
    những
    cặp
    đường
    thẳng
    chéo
    nhau,
    ta
    chỉ
    cần
    lấy
    trung
    điểm
    của
    hai
    cạnh
    đối
    diện
    nào
    đó
    rồi
    xét
    vị
    trí
    tương
    đối
    của
    đường
    thẳng
    đi
    qua
    hai
    trung
    điểm
    đó

    các
    đường
    khác
  • Cho
    trước
    hai
    đường
    thẳng
    chéo
    nhau
    a,
    b

    xét
    hai
    đường
    thẳng
    phân
    biệt
    c,
    d
    cắt
    cả
    a
    lẫn
    b
    thì
    c

    d
    không
    thể

    hai
    đường
    thẳng
    song
    song[17]

Việc nhận dạng và bộc lộ khái niệm hoàn toàn có thể dựa vào định nghĩa khái niệm cũng hoàn toàn có thể dựa vào những điều kiện kèm theo cần, điều kiện kèm theo đủ khác .
Ví dụ, để nhận dạng và bộc lộ khái niệm ” Hai đường thẳng song song trong khoảng trống ” thì ngoài định nghĩa ” Trong khoảng trống, hai đường thẳng song song với nhau nếu chúng không có điểm chung và cùng nằm trên một mặt phẳng nào đó ” thì còn hoàn toàn có thể sử dụng định lí ” Hai đường thẳng phân biệt cùng vuông góc với một mặt phẳng thì song song với nhau ” hoặc định lí ” Một mp ( P. ) cắt hai mặt phẳng phân biệt ( Q. ) và ( R ) theo ba giao tuyến phân biệt thì ba giao tuyến đó hoặc đồng quy hoặc đôi một song song ” .


b)
Hoạt
động
ngôn
ngữ

Để giúp học viên củng cố khái niệm và tăng trưởng ngôn từ, cần chú ý quan tâm hướng dẫn và khuyến khích họ diễn đạt một định nghĩa dưới nhiều hình thức khác nhau, bằng lời lẽ của bản thân .


c)
Khái
quát
hóa,
đặc
biệt
hóa

Khái quát hóa khái niệm – một hoạt động giải trí quan trọng cần rèn luyện cho học viên. Chẳng hạn, từ khái niệm tiếp tuyến của một đường tròn tới khái niệm tiếp tuyến của một đường cong, từ những khái niệm tốc độ tức thời của một chuyển đọng, thông số góc của một tiếp tuyến tới khái niệm đạo hàm của một hàm số, … trái lại với hoạt động giải trí khái quát hóa là đặc biệt quan trọng hóa


d)
Hệ
thống
hóa

Hệ thống hóa khái niệm, tức là biết nhận ra những mối quan hệ giữa những khái niệm, ví dụ như khái niệm tiếp tuyến của một đường tròn là một trường hợp riêng của khái niệm tiếp tuyến của một đường cong, khái niệm đạo hàm là một khái niệm khái quát của khái niệm tốc độ tức thời, …


e)
Vận
dụng

Sau khi truyền thụ một khái niệm, cần tạo thời cơ cho học viên vận dụng nó vào những bài toán, những hoạt động giải trí khác nhau, đặc biệt quan trọng là những bài toán chứng tỏ. Điều đó vừa có tính năng củng cố, đào sâu khái niệm, lại vừa góp thêm phần tăng trưởng năng lượng giải toán .
Trong những hoạt động giải trí trên thì hoạt động giải trí ” nhận dạng và bộc lộ ” khái niệm có vai trò đặc biệt quan trọng quan trọng vì những hoạt động giải trí này có công dụng tích cực không riêng gì trong quá trình củng cố khái niệm mà còn cả trong quá trình hình thành khái niệm và vận dụng khái niệm, không chỉ có vậy chúng là giải pháp đa phần để chống và khắc phục chủ nghĩa hình thức trong học tập. [ 18 ]

3 ) Phân chia khái niệm[sửa]

Biết phân loại khái niệm là một trong những biểu lộ của việc nắm vững khái niệm toán học [ 19 ] cũng như những khái niệm thuộc môn học khác. Chẳng hạn, học viên sẽ nắm vững khái niệm hàm số hơn nếu cùng với việc hiểu định nghĩa, học viên còn biết rằng có những hàm số chẵn và hàm số không chẵn, những hàm số lẻ và hàm số không lẻ .
Nhiều khi, học viên phải nắm vững chẳng những định nghĩa mà cả cách phân loại khái niệm mới hoàn toàn có thể giải toán hay xem xét những yếu tố tương quan. Chẳng hạn :

  • khi
    giải

    biện
    luận
    phương
    trình
    (m-1)x^{2}-mx+3=0
    học
    sinh
    phải
    xét
    trường
    hợp
    m
    =
    1
    phương
    trình
    trở
    thành
    phương
    trình
    bậc
    nhất
    thì
    giải
    theo
    kiểu
    phương
    trình
    bậc
    nhất

    trường
    hợp
    m

    1
    phương
    trình
    đã
    cho

    phương
    trình
    bậc
    hai
    thì
    giải
    theo
    kiểu
    phương
    trình
    bậc
    hai
  • xét
    bài
    toán
    “Chứng
    minh
    lăng
    trụ

    sáu
    mặt
    đều

    hình
    thoi
    bằng
    nhau

    một
    lăng
    trụ
    xiên”
  • hay
    một

    dụ
    khác

    khi
    giải

    biện
    luận
    bất
    phương
    trình
    bậc
    nhất
    ax
    +
    b
    >
    0
    ta
    phải
    xét
    tất
    cả
    các
    trường
    hợp
    của
    hệ
    số
    a:
    a
    >
    0,
    a
    =
    0

    a
    < 0.
  • xét
    bài
    toán
    “Cho
    hai
    đường
    thẳng
    phân
    biệt
    a

    b
    cùng
    vuông
    góc
    với
    một
    mặt
    phẳng
    (P).
    Xét
    vị
    trí
    tương
    đối
    giữa
    hai
    đường
    thẳng
    a

    b”[20]

Thực tiễn dạy học cho thấy, giáo viên cần khai thác và sử dụng tốt những bài tập dạng trắc nghiệm khách quan kiểu ” Các mệnh đề sau đây đúng hay sai : A ) … B ) … ” vì có công dụng tốt trong việc rèn luyện cho học viên kĩ năng phân loại khái niệm. [ 21 ] Muốn vấn đáp đúng câu hỏi, học viên cần triển khai phân loại khái niệm, tức là xét tổng thể những năng lực hoàn toàn có thể xảy ra. Chẳng hạn, xét bài toán sau ” Mệnh đề ‘ nếu a ⊥ b và a ⊥ c thì b / / c ‘ đúng hay sai ? “. Để giải bài toán này, học viên hoàn toàn có thể tâm lý : hai đường thẳng bất kỳ hoàn toàn có thể song song, chéo nhau, cắt nhau. Nếu mệnh đề trên đúng thì không hề xảy ra trường hợp b và c chéo nhau và cũng không hề xảy ra trường hợp b và c cắt nhau. Xét hai đường thẳng cắt nhau b và c nào đó, liệu có một đường thẳng a nào vuông góc với cả hai đường b và c không ? Từ đó tìm ra giải thuật bài toán .
Biết phân loại khái niệm mới hoàn toàn có thể hệ thống hóa những khái niệm sau mỗi phần, mỗi chương, … [ 22 ] Chẳng hạn, hoàn toàn có thể mạng lưới hệ thống khái niệm hình lăng trụ và hình hộp bằng sơ đồ Ven
Việc phân loại, mạng lưới hệ thống những khái niệm [ 23 ] vượt xa ra khỏi khoanh vùng phạm vi của việc nắm vững những kỹ năng và kiến thức toán học, nó thiết yếu cho bất kỳ nghành hoạt động giải trí nào của con người. Vì thế, những tri thức và kĩ năng về mặt này cần được quan tâm thích đáng .

IV. Trình tự truyền thụ một khái niệm mới[sửa]

Trình tự truyền thụ một khái niệm mới thường gồm có [ 24 ] những hoạt động giải trí sau :

  1. Dẫn
    học
    sinh
    vào
    khái
    niệm:
    giúp
    học
    sinh
    tiếp
    cận
    khái
    niệm,

    thể
    thực
    hiện
    được
    bằng
    cách
    thông
    qua
    một

    dụ
    hoặc
    một
    hiện
    tượng

    trong
    thực
    tiễn,…
  2. Hình
    thành
    khái
    niệm:
    giúp
    học
    sinh

    được
    khái
    niệm,

    thể
    thực
    hiện
    được
    bằng
    cách
    khái
    quát
    hoát,…
  3. Củng
    cố
    khái
    niệm:
    thông
    qua
    các
    hoạt
    động
    nhận
    dạng,
    thể
    hiện,
    ngôn
    ngữ.
    Khắc
    sâu
    kiến
    thức
    thông
    qua

    dụ

    phản

    dụ
  4. Bước
    đầu
    vận
    dụng
    khái
    niệm
    trong
    bài
    tập
    đơn
    giản
  5. Vận
    dụng
    khái
    niệm
    trong
    bài
    tập
    tổng
    hợp

Tài liệu tìm hiểu thêm[sửa]

  • Phương
    pháp
    dạy
    học
    môn
    Toán,
    Nguyễn

    Kim,

    Dương
    Thụy,
    NXB
    Giáo
    dục,
    2000,
    trang
    179

    192
  • Tài
    liệu
    bồi
    dưỡng
    giáo
    viên
    thực
    hiện
    chương
    trình,
    sách
    giáo
    khoa
    lớp
    10
    môn
    Toán,
    NXB
    Giáo
    dục,
    2007,
    trang
    98

    100
  • Phương
    pháp
    dạy
    học
    môn
    Toán
    phần
    hai,
    Nguyễn

    Kim,
    Đinh
    Nho
    Chương,
    Nguyễn
    Mạnh
    Cường,

    Dương
    Thụy,
    Nguyễn
    Văn
    Thường,
    NXB
    Giáo
    dục,
    trang
    179

    185;
    310

    311;
    319

    325
  • Tập
    tin:Phuong-phap-day-hoc-cac-tinh-huong-dien-hinh-trong-mon-Toan-Le-Van-Tien-2005.pdf,

    Văn
    Tiến,
    Trường
    Đại
    học

    phạm
    TP.
    Hồ
    Chính
    Minh

  • Tập
    tin:Vai
    net
    ve
    day
    hoc
    khai
    niem
    ham
    so
    o
    truong
    pho
    thong.pdf

    Luận
    văn
    của
    sinh
    viên
    Đào
    Thị
    Mừng,
    Đại
    học
    An
    Giang,
    2008

Chú thích[sửa]


  1. Thực tiễn dạy học cho thấy, học viên không giải được bài toán phần nhiều là do không hiểu khái niệm toán học tiềm ẩn trong câu hỏi của đề toán .

  2. Theo từ điển tiếng Việt : Nắm vững nghĩa là hiểu biết thấu đáo

  3. Hay
    còn
    gọi


    dấu
    hiệu
    đặc
    trưng
    .
    Theo
    từ
    điển
    tiếng
    Việt:
    Đặc
    trưng

    điểm
    nổi
    bật,
    giúp
    phân
    biệt

    thể
    đã
    cho
    với
    các

    thể
    khác

    ta

    thể
    đem
    ra
    so
    sánh


  4. Phát biểu chính xác định nghĩa không có nghĩa là phải phát biểu giống như định nghĩa có trong SGK !

  5. Hay còn gọi là ” chiều của vecto “

  6. Trừu tượng hóa, khái quát hóa là những thao tác tư duy

  7. Có thể có cả những đối tượng người dùng không có những đặc thù đó

  8. Mới biết suy luận dưới Lever 3 – theo những Lever tư duy của Van Hiele

  9. Đã biết suy luận từ Lever 3 – suy diễn không hình thức – trở lên

  10. Đoạn thẳng cắt cả a và b đồng thời vuông góc với cả a và b

  11. Thông qua hoạt động giải trí bộc lộ khái niệm .

  12. Còn gọi là tín hiệu đặc trưng hay đặc thù đặc trưng

  13. Trước chúng không có một khái niệm nào. Từ ” Root ” đúng cho trường hợp này. – 😀

  14. Một dấu chấm nhỏ trên trang giấy là hình ảnh của một điểm

  15. Mặc dù chúng hoàn toàn có thể được định nghĩa trong khoa học toán học .

  16. có ba cặp đường thẳng chéo nhau ( ba cặp đối lập ), bốn bộ ba đường thẳng đồng quy, không có cặp nào song song

  17. Có thể đặt thêm câu hỏi : c và d hoàn toàn có thể cắt nhau không ?

  18. Học sinh có nắm vững những tín hiệu đặc trưng của khái niệm thì mới hoàn toàn có thể nhận dạng và bộc lộ được khái niệm .

  19. Có biết nhận dạng và biểu lộ khái niệm thì mới biết phân loại khái niệm

  20. Phân chia những trường hợp : a / / b ; a cắt b và a, b chéo nhau

  21. Hơn nữa kiểu bài tập này thường ngắn nên rất tương thích với thời hạn của một tiết học .


  22. thể
    dùng

    đồ
    Ven,

    đồ
    khối,
    bảng,…


  23. Một trong những hoạt động giải trí quan trọng của hoạt động giải trí trí tuệ

  24. Không nhất thiết phải luôn đủ và đúng theo thứ tự