Cảm nhận về bài thơ Chiều tối | Văn mẫu 11

Bởi
[ Văn mẫu 11 ] Hướng dẫn làm bài cảm nhận Chiều tối ( Mộ ) của quản trị Hồ Chí Minh, tuyển tập những bài văn cảm nhận hay nhất về bài thơ Chiều tối .

Cảm nhận về bài thơ Chiều tối – Tuyển tập những bài văn hay phân tích và nêu cảm nhận về bài thơ Chiếu tối (Mộ) của Hồ Chí Minh. Những bài cảm nhận bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh với đầy đủ các nội dung từ bao quát tới chi tiết, từ lập dàn ý tới những bài văn cảm nhận mẫu giúp các em học sinh có thể hình dung ra cách nêu cảm xúc của mình với tác phẩm thơ này. Mời các em tham khảo tài liệu hướng dẫn làm bài và tuyển tập văn mẫu dưới đây do Đọc Tài Liệu tổng hợp và biên soạn.

Hướng dẫn làm bài cảm nhận về bài thơ Chiều tối - Hồ Chí Minh

Đề bài: Trình bày cảm nhận của em về bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh

– / –

Hướng dẫn làm bài cảm nhận bài thơ Chiều tối (Mộ) – Hồ Chí Minh

1. Phân tích đề

– Yêu cầu đề bài : Dựa vào nội dung, nghệ thuật và thẩm mỹ, những cụ thể trong bài thơ nhằm mục đích biểu lộ xúc cảm và cảm nhận của bản thân so với tác phẩm- Đối tượng làm bài : Bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh- Kiến thức cần nắm vững trước khi làm bài : tin tức về tác giả, thực trạng sinh ra của tác phẩm, thể thơ, vần, nhịp, giọng điệu của bài thơ, ngôn từ được sử dụng ( ngôn từ tầm trung hay ngôn từ bác học, … ), bố cục tổng quan của bài thơ2. Các vấn đề chính cần tiến hành

Luận điểm 1: Bức tranh thiên nhiên bao la, rộng lớn nhưng vắng vẻ, cô quạnh

Luận điểm 2: Hình tượng con người với sức sống mãnh liệt, ung dung, tự tại giữa gông cùm, xiềng xích.

Luận điểm 3: Nghệ thuật sử dụng từ ngữ và nét cổ điển xen lẫn hiện đại của tác giả

3. Lập dàn ý

Dàn ý ngắn gọn

I. Mở bài:

Giới thiệu tác giả Hồ Chí Minh và bài thơ Chiều tối trích Nhật ký trong tù

II. Thân bài: Nêu cảm nhận bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh

1. Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên

  • Con người luôn hướng về thiên nhiên
  • Cảnh chiều tối âm u, hiu quạnh, vắng vẻ
  • Hình ảnh mang tượng trưng cho cảnh chiều tà
  • Hình ảnh chòm mây gợi tả không gian mênh mông, rộng lớn
  • Hình ảnh thiên nhiên mang vẻ đẹp cổ điển, thơ mộng
  • Qua hai câu thơ cảm nhận được ý chí, nghị lực của con người

2. Hai câu thơ cuối: Bức tranh đời sống

  • Những hình ảnh đời sống dân dã, đời thường
  • Bức tranh gần gũi, quen thuộc, mộc mạc
  • Hình ảnh con người lấn át hình ảnh thiên nhiên mênh mông, rộng lớn nhưng vắng vẻ
  • Thể hiện tình yêu thương, quan tâm đến số phận của người lao động nghèo
  • Ước mơ thầm kín về mái ấm gia đình của người nghèo
  • Bừng lên sức sống mãnh liệt của con người

3. Nghệ thuật

III. Kết bài: Khái quát cảm nhận của em về bài thơ một cách ngắn gọn

Dàn ý chi tiết cụ thể

I. Mở bài

– Giới thiệu tác giả :+ Hồ Chí Minh không chỉ là một vị lãnh tụ vĩ đại mà còn là một danh nhân văn hóa của dân tộc bản địa .+ Hồ Chí Minh để lại cho nước nhà một sự nghiệp văn học đồ sộ- Giới thiệu tác phẩm :+ Tác phẩm được trích trong tập thơ Nhật Kí trong tù của Bác+ Bài thơ bộc lộ tình yêu vạn vật thiên nhiên và tấm lòng lớn lao của Hồ quản trịVí dụ : Hồ Chí Minh là một vị cha già kính yêu của dân tộc bản địa Nước Ta, là một vị anh hùng lỗi lạc của quốc gia. Bên cạnh tài làm chính trị, Bác còn có một kho tàng những tác phẩm văn học quý giá và to lớn. Bác đã để lại cho dân tộc bản địa rất nhiều những tác phẩm văn học rực rỡ, trong đó điển hình nổi bật là bài thơ Chiều tối nằm trong tập Nhật ký trong tù. Bài thơ bộc lộ cảm hứng về vạn vật thiên nhiên, về ý thức tự do dù trong thực trạng Bác chuyển lao tù chẳng hề kém phần khó khăn vất vả .

II. Thân bài

– 2 câu thơ đầu : Bức tranh vạn vật thiên nhiên cảnh vật chiều tối+ Hình ảnh :

  • Chim bay về rừng: chim không chỉ bay mà còn “mỏi” => gợi thời gian chiều tối
  • Mây trôi lững lờ trên bầu trời: “Trôi nhẹ” và “chòm mây” trong phần dịch thơ tuy giữ được sự thưthái của đám mây song nó lại làm mất đi lớp nghĩa cô đơn, lẻ loi của từ “cô vân” trong bản nguyên tác.

=> hé mở về cả cuộc đời hoạt động Cách mạng của Bác. Cuộc hành trình bị áp giải còn biết bao nhiêu là điểm đến, từ nhà tù này đến nhà tù kia và những điều trước mắt còn gian nan hơn nhiều, chưa biết rằng tương lai mình sẽ đi đâu về đâu, tương lai của dân tộc.

=> gợi không gian bao la, rộng lớn.

+ Đặc sắc trong nghệ thuật và thẩm mỹ tả cảnh : Thiên nhiên mang sắc thái giống con người .

  • Cánh chim mệt mỏi sau một ngày mưu sinh đang vội vã bay về rừng tìm nơi trú ngụ cũng như người tù cũng đã mệt nhoài sau những chặng đường dài lê bước.
  • Đám mây trở nên cô độc giữa bầu trời giống như người tù đang bơ vơ nơi xứ người.

– 2 câu thơ sau : Bức tranh đời sống hoạt động và sinh hoạt của con người+ Hình ảnh :

  • Cô gái xóm núi: đang trong công việc xay ngô, người thiếu nữ miền sơn cước hiện lên mang một sức sống phi thường, hăng say, trẻ trung. Con người không chịu sự chi phối của cảnh vật, xuất hiện giữa nơi núi rừng mênh mông, bạt ngàn nhưng không bị hòa lẫn với thiên nhiên mà chính bản thân cô gái trẻ trung này lại trở thành tâm điểm của cảnh vật.
  • Lò than: rực đỏ => hơi ấm của sự sống.
  • Hình ảnh người lao động trên đất Quảng Tây hiện lên khỏe khoắn, chăm chỉ, hăng say.

+ Chữ “ hồng ” trong thi phẩm : Ánh hồng nơi nhà bếp lửa, trái tim ấm nồng, niềm tin hăng say của người thiếu nữ hay cũng là sự sáng sủa, yêu đời của chính tác giả. Sự hiện hữu của chữ “ hồng ” được xem như là nhãn tự của bài thơ, như thổi vào hồn thơ một làn gió mới, một niềm tin mới, một nét đẹp mới => bóng tối đang dần buông xuống .+ Nghệ thuật :

  • Điệp ngữ vòng “bao túc”: tạo ra sự nối âm cùng âm hưởng của sự nhịp nhàng, liên hoàn những vòng quay của cối xay ngô. Vòng quay ấy lại có giá trị mở ra sự kiên trì, bền bỉ, công việc tuy vất vả, nặng nhọc là thế nhưng con người vẫn rất cần mẫn, hăng say.
  • Không dùng chữ tối nhưng vẫn tả được cảnh trời tối

* Khái quát thẩm mỹ và nghệ thuật được sử dụng trong cả tác phẩm .- Sử dụng từ ngữ- Bút pháp ước lệ tượng trưng : lấy mây điểm trăng ; lấy động tả tĩnh, lấy cảnh vật để khắc tạc thời hạn, nhấn nhá nỗi niềm con người .- Nét cổ xưa xen lẫn văn minh :+ Nét cổ xưa : hình ảnh thơ ; ngôn từ thơ ; thể thơ thất ngôn tứ tuyệt+ Nét tân tiến : Không san sẻ nỗi buồn với vạn vật thiên nhiên mà hòa hợp với vạn vật thiên nhiên. Từ trong cái khó khăn vất vả, cơ cực mà toát lên phong thái từ tốn, sáng sủa cách mạng. ** Liên hệ lan rộng ra ( hoàn toàn có thể xen kẽ vào bài viết )

III. Kết bài:

– Khái quát nội dung, nghệ thuật và thẩm mỹ của tác phẩm- Nêu cảm nghĩ cá thể về bài thơVí dụ :Bài thơ Chiều tối trích trong tập Nhật ký trong tù của Hồ Chí Minh cho ta cảm nhận được cảnh sắc vạn vật thiên nhiên bát ngát, to lớn nhưng vắng vẻ, khoảng trống ấy đã bị lấn áp bởi hình ảnh con người lao động cực khổ .

Tham khảo thêm: Những dàn ý cảm nhận về bài thơ Chiều tối hay nhất

4. Sơ đồ tư duy cảm nhận bài thơ Chiều tối

Cảm nhận bài thơ Chiều tối bằng sơ đồ tư duy

Xem thêm: Sơ đồ tư duy Chiều tối

5. Kiến thức bổ trợ

Hoàn cảnh ra đời tác phẩm:

“ Chiều tối ” là bài thơ thứ 31 trong tập thơ “ Nhật kí trong tù ” được gợi cảm hứng từ một cuộc chuyển lao từ Tĩnh Tây đến Thiên Bảo vào một buổi chiều tối cuối thu năm 1942 .————

Từ cả dàn ý chung và dàn ý chi tiết cảm nhận bài thơ Chiều tối, các em có thể triển khai ra nhiều bài văn cảm nhận khác nhau về tác phẩm này. Nhưng các em học sinh cũng chú ý tới việc không lạc đề hay sa đà quá sang phân tích bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh, bằng cách bám sát các nội dung của dàn ý cảm nhận bài thơ và triển khai đúng hướng.

Dưới đây, Đọc Tài Liệu đã tổng hợp một số bài văn mẫu cảm nhận về bài thơ Chiều tối ngắn gọn và hay nhất để các em có thể tham khảo từ đó viết thành bài văn cảm nhận hoàn chỉnh cho riêng mình.

Cảm nhận về bài thơ Chiều tối - Hồ Chí Minh hình ảnh 3
“Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không”

Bài tham khảo

Cảm nhận Chiều tối -Bài tìm hiểu thêm số 1

Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng trong bài viết Hồ quản trị – hình ảnh của dân tộc bản địa có nói đại ý : Hồ quản trị là Người rất giàu tình cảm, và vì giàu tình cảm mà Người đi làm cách mạng. Trong quốc tế tình cảm bát ngát của Người dành cho nhân dân cho những cháu nhỏ, cho bầu bạn gần xa, hẳn có một chỗ dành cho tình cảm mái ấm gia đình. Bài Chiều tối có lẽ rằng hé mở cho ta nhìn thấy một thoáng tham vọng thầm kín một mái nhà ấm, một chỗ dừng chân trên con đường dài muôn dặm .Chiều tối là bài thơ thứ ba mươi mốt trong tập Nhật kí trong tù, ghi lại cảm hứng của nhà thơ trên đường bị giải đi qua hết nhà lao này đến nhà lao khác. Trên con đường khổ ải ấy, một chiều kia. Người chợt nhận thấy cánh chim chiều .” Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ “Câu thơ không giản đơn chỉ tái hiện cảnh vật mà còn thể hiện cảm nhận của nhà thơ. Làm sao biết rõ được là chim đang mỏi, và làm thế nào nói chắc được mục tiêu của chim là về rừng tìm chốn ngủ, như vậy ở trong lòng chim mà ra ? Câu thơ chỉ là tín hiệu cho thấy là trời đã chiều, mọi vật hoạt động ban ngày đã mệt, đã đến lúc tìm chốn nghỉ ngơi. Câu thơ tương phản với hình ảnh chòm mây đơn độc ở dưới :” Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không “Câu thơ dịch tuy đẹp nhưng ý thơ có phần nhẹ hơn so với nguyên tác Hán. Nó bỏ mất chữ cô trong cô vân, nghĩa là chòm mây đơn độc, trơ trọi rất có ý nghĩa. Hai từ trôi nhẹ cũng không lột tả được ý của mấy chữ mạn mạn độ. Bới vì độ là hoạt động giải trí nhằm mục đích đi từ bờ này sang bờ kia, ví như độ thuyền đi từ thuyền sang sông, độ nhật ở cho qua ngày, độ thiên không là chuyển dời từ chân trời này sang chân trời kia, con đường của mây mới xa vời và vô hạn biết chừng nào ! Còn mạn mạn là hình dáng trì hoãn, chậm trễ. Chòm mây đơn độc đi từ chân trời này sang chân trời kia, và lại còn lờ đờ, trì hoãn nữa thì không biết khi nào mới tới nơi ? Và hiển nhiên khi trời tối nó vẫn còn lửng lơ bay giữa tầng không, là hình ảnh ẩn dụ về người tù đang bị giải đi trên đường xa vạn dặm, chưa biết đâu là điểm đừng ! Trong hình ảnh ấy hẳn còn gửi gắm tình cảm thương mình đơn độc sợ hãi và khao khát có một mái nhà. Chỉ hai câu thơ mà vừa tả cảnh vật, vừa tả cảnh người, tả tình người. Đó là cái hàm súc, dư ba của thơ cổ xưa .Nếu hai dòng đầu đã nói tới chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ và chòm mây đơn độc chưa biết dừng nơi nào, thì hai câu thơ của bài thơ sau hiện hữu một chon ngủ của con người :” Cô em xóm núi xay ngô tốiXay hết lò than đã rực hồng. “Trong bản dịch, người dịch đã đưa vào chữ tối lộ liễu trong khi thi pháp thơ cổ chỉ muốn người đọc tự cảm thấy chiều tối phủ xuống mà không cần một sự thông tin trực tiếp nào. Điều đó làm lộ tứ thơ. Nhưng đó là cái khó của người dịch. Điều đáng quan tâm là một cảnh lao động mái ấm gia đình, rất đỗi thông thường, dân dã : Cô em xóm núi xay ngô hạt, ngô hạt xay xong, nhà bếp đã hồng. Cô em, nhà bếp lửa, tượng trưng cho cảnh mái ấm gia đình. Ngô hạt xay xong, nhà bếp đỏ hồng lại tượng trưng. Cho việc làm và nghỉ ngơi. Một không khí ấm cúng so với người lữ thứ. Điều chú ý quan tâm thứ hai là trong nguyên tác chữ hồng là ấm, nóng chứ không phải là đỏ, càng chứng tỏ điều nhà thơ nghĩa đến là sức ấm nóng, chứ không phải sáng hồng. Bếp lạnh, tro tàn là tượng trưng cho sự cô quạnh, một mình. Điều chú ý quan tâm thứ ba là nhà thơ đứng ở núi như vậy, y như thể đứng thân mật bên cạnh. Lại nữa, nhà thơ phải đứng rất lâu mới thấy được cảnh thời hạn trôi trong câu : Cô em xóm núi xay ngô hạt – Ngô hạt say xong nhà bếp đã hồng ? Đây chỉ là bài thơ trên đường. Vậy đó chỉ là cảnh tưởng tượng trong tâm tưởng, trước xóm núi bên đường Open như thể biểu trưng của mái ấm mái ấm gia đình, nơi sum vầy của những người quen thuộc. Cái kết này tuy không sáng bừng lên màu hồng lạc quan của cách mạng như ái đó hiểu, cũng vẫn ấm cúng tình người làm cho nỗi lòng người vơi bớt nỗi đơn độc. tĩnh mịch. Cùng với hình ảnh ấy, một tham vọng thầm kín về mái ấm mái ấm gia đình thấp thoáng đâu đó. Nếu ta chú ý quan tâm tới bài thơ trước này là bài Đi đường .” Đi đường mới biết gian laoNúi cao rồi lại núi cao trập trùng. “Một con đường vô tận, và bài sau đó là bài Đêm ngủ ở Long Tuyền :Đôi ngựa ngày đi chẳng nghỉ chân. Món Gà năm vị : tối thường ăn, thừa cỏ rét, rệp xông vào đánh, oanh sớm, mừng nghe hót xóm gần. Thì ta sẽ thấy sự Open khung cảnh mái ấm gia đình kia là rất dễ hiểu. Nó chứng tỏ trái tim của nhà cách mạng vẫn đập theo những nhịp của con người thông thường thân thiện với mọi người .Nghệ thuật của bài thơ là một nghệ thuật và thẩm mỹ gián tiếp cổ xưa, nói cảnh để nói tình. Hình ảnh trong thơ cũng là tâm cảnh. Nếu chỉ nghiên cứu và phân tích nó như một bức ranh hiện thực đơn giản, chắc như đinh ta sẽ rời xa quốc tế nội tâm phong phú và đa dạng của nhà thơ .

Cảm nhận Chiều tối – Bài tìm hiểu thêm số 2

Một tác phẩm hay là tác phẩm hàm chứa giá trị tư tưởng sâu sắc. Ở đó, ta không chỉ thấy được tài năng của người viết mà còn chứa đựng cả một tâm hồn, một cốt cách của thi nhân. Bài thơ Chiều tối là một bài thơ như thế, Hồ Chí Minh – vị lãnh tụ kính yêu của đất nước, một nhà thơ của dân tộc mang một tình cảm lớn lao với Tổ Quốc đã viết nên những vần thơ chạm vào đáy hồn nhân thế. Mà có lẽ, bài thơ còn giá trị cho đến tận mãi về sau.

” Chim mỏi về rừng tìm cây ngủ ,Chòm mây nhẹ giữa tầng không “Sau ngày dài kiếm ăn, từng đàn chim nối đuôi nhau trở về nơi rừng mong tìm chốn nghỉ ngơi. Cánh chim mỏi mệt đập nhẹ giữa không trung trong buổi chiều tàn. Chòm mây cô độc trôi lững lờ giữa khoảng chừng không vô định, cảnh vật tuy nhẹ nhàng nhưng mang một nỗi buồn man mác. Lạ kì thay, là cảnh buồn hay chính nơi tâm hồn người tù nhân cũng đang ưu sầu nơi chốn xa quê nhà. Thời khắc của ngày tàn cũng là khi màn đêm buông xuống, đây là lúc người ta tạm gác mọi việc làm để trở về nơi mái ấm gia đình quây quần bên bữa cơm mái ấm gia đình. Phải chăng ngay lúc ấy, Bác cũng đang khát khao được đứng nơi quốc gia mình, được cùng nhân dân, cùng những người con dân tộc bản địa sum vầy. Vậy mà, thực tại muôn nỗi khó khăn vất vả, thế cho nên mà cảnh cũng đeo sầu, đám mây cô độc, cánh chim mỏi mệt là những hình ảnh ẩn dụ cho những lúc yếu lòng, cảm thấy đơn độc, một mình của Người nơi đất khách quê người. Nỗi nhớ quê nhà da diết trong tâm khảm nhà thơ, càng cô độc bao nhiêu thì nỗi nhớ lại càng lớn bấy nhiêu. Bằng giải pháp tả cảnh ngụ tình quen thuộc, tâm trạng của Bác được thể hiện rõ ràng. Cảnh và tình tuy hai mà một – người mang nỗi niềm, cảnh cũng không thể nào vui .” Cô em xóm núi xay ngô tốiXay hết lò than đã rực hồng “Không gian hoạt động và sinh hoạt mở ra thật giản dị và đơn giản. Người con gái xay ngô giữa khung trời đêm bình yên đến lạ kì. Giữa bao nhiêu cái kì vĩ, lớn lao khác, Bác lại nhìn về cảnh lao động – xay ngô tối. Chắc hẳn, Bác đã rất trân trọng cái khoảnh khắc này, trân trọng sức lao động của con người trong mỗi khoảnh khắc của thời hạn. Phải có một tâm hồn tinh xảo, nhà thơ mới hoàn toàn có thể nhận ra được vẻ đẹp rất đỗi bình dị trong đời sống như vậy. Đó là vẻ đẹp của con người giữa cuộc sống thiếu thốn, tuy khó khăn vất vả mà rất đỗi ấm cúng, đáng quý, đáng yêu. Hình ảnh con người lao động hoà hợp với vẻ đẹp vạn vật thiên nhiên làm cho bức tranh chiều tối có vẻ như ấm cúng hơn, sinh động hơn. Đem đến sức sống cho cảnh núi rừng, dù buồn nhưng tràn ngập nhựa sống. Dường như, đó là khát khao hướng tới sự sống, hướng tới những điều tốt đẹp, tham vọng vươn tới tự do cho muôn người, sống trong gian nan tù đày ta lại càng trân trọng đời sống lao động. Từ ” hồng ” trở thành nhãn tự, là TT của bài thơ. Ngọn lửa không đơn thuần chỉ là một sự vật, mà nó là hình tượng cho ngọn lửa của cách mạng, ngọn lửa của tình yêu hoà bình. Ngọn lửa xua tan đi màn đêm lạnh ngắt, xua tan đi những nỗi căng thẳng mệt mỏi của ngày dài, xưa tan nỗi trầm tư trong lòng người tù cách mạng. Ngọn lửa hồng thắp lên niềm tin vào một tương lai tốt đẹp cho dân tộc bản địa, hơn hết là sự bình yên trong lao động của nhân dân .Đọc bài thơ, ai cũng sẽ có riêng cho mình những suy ngẫm. Với em, bài thơ không chỉ cho em thấy được tình yêu Tổ Quốc của Bác, mà qua đó càng trân trọng hơn đời sống lao động của những con người chân chất đơn giản và giản dị, thêm trân trọng đời sống tự do hoà bình mà thế hệ chúng em thời điểm ngày hôm nay có được. Từ đó, càng kính yêu Bác Hồ với tấm lòng bát ngát to lớn, thêm tự hào về hồn thơ lớn của dân tộc bản địa. Đồng thời, cho em bài học kinh nghiệm về thái độ sống trước cuộc sống, trong bão bùng gian lao, trước những gian khó, thử thách của đời sống vẫn giữ vững niềm tin, hướng tới ngọn lửa hồng, hướng tới một tương lai đầy hy vọng. Thử thách của hiện tại dù khiến bản thân áp lực đè nén nhưng không hề làm ta gục ngã, căng thẳng mệt mỏi hoàn toàn có thể chùn chân nhưng không được lùi về phía sau, hướng về phía mặt trời, bóng tối sẽ ở phía sau bạn. Hãy giữ vững ý thức sáng sủa trong mọi thực trạng .

Cảm nhận Chiều tối – Bài tìm hiểu thêm số 3

    Chiều tối là một trong những bài thơ tức cảnh sinh tình tinh giản nhất mà chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại trong Nhật ký trong tù. Thơ của Bác thường là vậy, thoạt nhìn xem tưởng không có gì sáng tạo, vẫn chỉ là những hình ảnh ước lệ quen thuộc trong lối đường thi:

” Chim mỏi về rừng tìm chỗ ngủCho mây trôi nhẹ giữa từng không “Thực ra, đó là hình ảnh tích cực trong mắt của người tu thi sĩ khi chiều tối nơi núi rừng .

Chiều tối là lúc mà ánh sáng ban ngày chưa tắt hẳn. Lúc ấy, giữa chốn núi rừng không có chân trời, chút ánh sáng còn sót lại của một ngày tàn chỉ có thể nhìn thấy thấp thoáng nơi đỉnh trời. Một cách tự nhiên, con mắt của nhà thơ ngước lên cao và nhận ra cánh chim mỏi mệt đi tìm chốn ngủ nơi vòm cây.

Cảnh vật cứ thế mà buồn, buồn man mác khi chiều tàn. Đây là giờ phút của sự sum vầy, của mọi người sau ngày thao tác stress quay quần bên mái ấm gia đình nhưng, Bác lại chẳng thể có được xúc cảm ấm cúng đó. Mang trong mình nỗi đau khổ sai, tù tội lại tha phương trên đất khách quê người nên chắc rằng nỗi nhớ nhà da diết đang giày vò chủ thể trữ tình. Trong lòng Người, không lúc nào làm nguôi đi nỗi nhớ quê nhà …Tuy nhiên, thơ của Hồ Chí Minh vẫn có một điểm rất độc lạ : mạch thơ, hình ảnh thơ cũng như tư tưởng thơ ít khi tĩnh lại mà thường hoạt động một cách đầy trẻ trung và tràn trề sức khỏe và giật mình, hướng về sự sống và ánh sáng :” Cô em xóm núi xay ngô tốiXay hết lò than đã rực hồng “Nếu như nói về cảnh thì sự chuyển cảnh trong Câu thơ này cũng rất đỗi tự nhiên. Khi đêm đã buông xuống, tấm màn đen của nó đã bao trùm lên toàn cảnh vật thì nhà thơ chỉ hoàn toàn có thể hướng tầm nhìn về phía có ánh sáng. Đó chính là ánh sáng soi tỏ hình ảnh một cô thôn nữ xay ngô để chuẩn bị sẵn sàng bữa cơm chiều .Ở câu thơ thứ ba, người dịch đã thêm chữ “ tối ” không có trong nguyên tác. Từ này không sai nhưng lại làm cái tinh xảo của bài thơ mất mát đi không ít. Nó vừa làm lộ ý thơ, vừa khiến cho nội dung kém đi sự gợi mở .Lê Chí Viễn còn phát hiện ra thêm một điểm vô cùng phức tạp ở câu thơ này. Đảo ngữ “ ma bao túc ”, “ bao túc ma hoàn ” khiến cho câu thơ trở nên thật mê hoặc và đặc biệt quan trọng. Thời gian trôi tình theo cánh chim và làn mây, theo những vòng xoay ngô cuối của người thiếu nữ, quay mãi, quay mãi và đến khi cô ấy phải dừng lại thì lò than đã rực hồng, nó dịch lên một thứ ánh sáng tuyệt đẹp. Thứ ánh sáng tỏa ra từ phía lò than kia không chỉ là thứ ánh sáng thắp lên trong đêm tối tăm, mịt mù mà còn là ánh sáng của niềm tin, của kỳ vọng mà Bác vẫn luôn luôn tin yêu và gửi gắm. Đọc thơ Bác, buồn nhưng vẫn tràn ngập niềm tin và kỳ vọng có lẽ rằng là vì thế .Hai câu thơ đầu là cảnh buồn, cảnh chiều muộn với hình ảnh cánh chim và con người đều mỏi mệt trước giờ khách tàn lụi nhưng hai câu thơ sau lại là một niềm vui, một niềm tin háo hức, mong đợi qua hình ảnh đúng lửa hồng. Chỉ một hình ảnh nhỏ nhưng lại hoàn toàn có thể cân chỉnh cả bài thơ, khiến cho bài thơ sáng rực lên sự ấm cúng. Sự sống, ánh sáng và niềm vui của con người được hiện lên ở TT của bức tranh được nhà thơ vẽ ra đã tỏa sáng, xua tan cái cô quạnh, cái stress của cảnh chiều nơi núi rừng .Nguyễn Du đã từng nói : “ Người buồn cảnh có vui đâu khi nào ”. Chân lý ấy khá ứng với hai câu thơ tiên phong. Nhưng ở hai câu thơ này, ta phải nhấn mạnh vấn đề rằng do cảnh buồn nên người cũng muốn buồn theo. Tuy vậy, ở hai câu thơ sau thì niềm vui đã quay trở lại. Sự kỳ vọng, niềm tin trải qua hình ảnh gọi lửa hồng đã khiến cho bài thơ trở nên vui vẻ và rạo rực hơn hẳn …Thế mới biết mọi niềm vui, nỗi buồn của Bác Hồ đều gắn bó với niềm vui, nỗi buồn của quốc gia. Quyền hành nỗi xấu số của riêng mình, của tù ngục, khổ đau, Bác vẫn đau đầu lo cho nước nhà …

Cảm nhận Chiều tối – Bài tìm hiểu thêm số 4

Bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh là bài thơ thể hiện bức tranh hoàng hôn và bức tranh miêu tả người thiếu nữ lao động vô cùng tươi đẹp. Bài thơ được tác giả Hồ Chí Minh viết trong những ngày tháng bị bắt giam tại nhà tù của chế độ Tưởng Giới Thạch khi bị áp giải chuyển từ nhà giam này tới nhà giam khác.

Bài thơ ” Chiều tối ” chỉ có vẻn vẹn bốn câu thơ nhưng lại miêu tả hai bức tranh trọn vẹn khác nhau. Đó là bức tranh vạn vật thiên nhiên và bức tranh con người trọn vẹn trái chiều. Thông qua bài thơ ta thấy dù trong thực trạng khó khăn vất vả bị nhốt, tù đày nhưng tác giả Hồ Chí Minh vẫn biểu lộ niềm tin yêu vạn vật thiên nhiên và ý thức sáng sủa, niềm tin vào đời sống của mình .” Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ

Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không.”

Trong hai câu thơ này tác giả Hồ Chí Minh đã miêu tả bức tranh cảnh chiều tà, hoàng hôn vô cùng buồn bã, biểu lộ sự vội vã của những cánh chim muốn tìm về tổ ấm của mình sau một ngày stress tìm kiếm thức ăn, mưu sinh. Những cánh chim nhỏ nhoi trái chiều với khung trời bát ngát, bát ngát bộc lộ sự đơn độc của cảnh vật, bộc lộ một nỗi buồn man mác trĩu nặng trong lòng .Trên khung trời xanh bát ngát đó những chòm mây lờ đờ trôi vô định, trái chiều với sự vội vã của những cánh chim stress kia. Cảnh vạn vật thiên nhiên nơi núi rừng hoang sơ, hiểm trở, của vùng sơn cước vô cùng đẹp nên thơ lãng mạn, có chim, có mây, nhưng lại gợi lên một chút ít buồn khiến tâm trạng của người đọc cảm thấy cô liêu .Trong hai câu thơ này tác giả Hồ Chí Minh đã tinh xảo khi sử dụng bút pháp cổ xưa vô cùng điêu luyện, lấy cánh chim làm hình tượng cho cảnh chiều tà, hoàng hôn. Và lấy cảnh hoàng hôn bộc lộ cho nỗi buồn trong lòng của mình. Bởi con người khi nhìn thấy cảnh hoàng hôn luôn gợi lên một nỗi buồn nhè nhẹ trước cảnh ngày sắp tàn, ánh nắng biến mất dần và màn đêm bao trùm gợi lên sự cô liêu. Trong thực trạng của tác giả Hồ Chí Minh lúc này thì khó lòng người hoàn toàn có thể vui được bởi người đang chịu cảnh mất tự do, chân tay bị gông cùm, xiềng xích, bị áp giải đi đường cả một ngày trời stress. Trong trái tim của tác giả còn nặng chứa những nỗi niềm không biết bày tỏ cùng ai một nỗi buồn mỗi khi nghĩ tới quê nhà quốc gia, khi quê nhà còn đang chịu khiếp thuộc địa làm nô lệ lầm than .Thiên nhiên và con người lúc này như có sự đồng cảm bởi vạn vật thiên nhiên, cánh chim, chòm mây đều biểu lộ một nỗi buồn sau một ngày dài stress. Con người mất tự do không biết mình sẽ bị áp giải tới đâu và về đâu. Sự căng thẳng mệt mỏi về niềm tin và thể xác của một người tù .Trong tâm trạng của tác giả còn biểu lộ nỗi buồn vì phải rời xa quê nhà tổ quốc thân yêu của mình. Trước cảnh đẹp của núi rừng sơn cước những người vẫn không thể nào vui tươi thư giãn giải trí được. Tuy nhiên trong hai câu thơ tiếp theo, khoảng trống bức tranh cảnh sắc :” Cô em xóm núi xay ngô tốiXay hết lò than đã rực hồng “Hai câu thơ tiếp theo này bộc lộ bút pháp ” nhãn tự ” của tác giả Hồ Chí Minh, khi nhà thơ dùng từ ” hồng ” để làm ” nhãn tự ” cho mình. Một hình ảnh cô thiếu nữ lao động miệt mài tới khi trời tối khuya những giọt mồ hôi lấm tấm trên khuôn mặt cô biểu lộ một nét đẹp đơn giản và giản dị nhưng lôi cuốn lòng người về người con gái chịu khó thao tác .Cô gái xay ngô bên lò than hồng quên cả trời tối biểu lộ một bức tranh vô cùng sinh động, tươi đẹp của đời sống mái ấm gia đình ấm cúng, niềm hạnh phúc, no đủ yên vui. Bức tranh đời sống này làm cho bài thơ trở nên sôi động, mang sắc tố vui tươi rung động lòng người. Một bức tranh hoạt động và sinh hoạt ấm cúng .Hình ảnh lò lửa hồng chính là một hình ảnh TT, là nhãn tự của bài thơ làm cho cô gái trở nên rõ ràng tươi nét hơn. Lò lửa hồng cũng sưởi ấm cả bài thơ với những nét vẽ trầm buồn trước đó, tạo ra sự sự cải tiến vượt bậc mới trong thơ của Hồ Chí Minh. Lò lửa hồng đỏ rực bên cạnh một cô thôn nữ đang siêng năng thao tác, lao động nhiệt tình hăng say làm cho bài thơ trở nên điển hình nổi bật tươi tắn hơn, nhiều sức sống hơn. Đồng thời qua đây biểu lộ sự sáng sủa của tác giả Hồ Chí Minh, dù trong thực trạng vô cùng khó khăn vất vả nhưng tác giả vẫn nhìn đời sống vô cùng tươi tắn đầy ý thức sáng sủa vào tương lai .

Bài thơ “Chiều tối” của Hồ Chí Minh chính là một bài thơ kết hợp tài tình giữa hai phong cách cổ điển và hiện đại, giữa thiên nhiên và con người. Bài thơ đã xây dựng hai bức tranh thiên nhiên và con người vô cùng tươi đẹp hoàn toàn đối lập nhưng lại tương trợ lẫn nhau. Thông qua bài thơ ta thêm ngưỡng mộ tác giả bởi người có tinh thần vô cùng lạc quan, có một trái tim giàu cảm xúc với thiên nhiên và cuộc sống.

Cảm nhận Chiều tối – Bài tìm hiểu thêm số 5

Hồ Chí Minh là một vị lãnh tụ vĩ đại của Việt Nam, là một danh nhân văn hóa thế giới. Người không chỉ là một nhà cách mạng kiệt xuất mà còn là một nhà thơ, nhà văn lớn, Người đã để lại một kho tàng văn học đồ sộ với những tác phẩm có giá trị nhân văn to lớn. Tiêu biểu trong đó là bài Chiều tối.

” Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủChòm mây trôi nhẹ giữa từng khôngCô em xóm núi xay ngô tốiXay hết lò than đã rực hồng. “

Bài thơ nằm trong tập “Nhật ký trong tù” được viết trong khoảng thời gian Người bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam ở nhà lao tỉnh Quảng Tây. Chiều tối là bài thơ thứ 31, được gợi cảm hứng trong lần chuyển lao từ Quảng Tây sang Thừa Bảo. Bài thơ được viết theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt.

” Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủChòm mây trôi nhẹ giữa từng không. “Ở hai câu thơ đầu bài thơ miêu tả cảnh chiều tối, và người đọc phát hiện ở đây bút pháp chấm phá quen thuộc của Hồ Chí Minh. Chỉ vài nét nhỏ, mà người đọc hoàn toàn có thể thấy được cả một khoảng trống rộng mở. Trong bức tranh buổi chiều đấy, Hồ Chí Minh chỉ vẽ một con chim bay về rừng tìm chốn ngủ. Với những áng mây trôi nhẹ giữa tầng không. Cánh chim và áng mây đó luôn mang trong mình nét cổ thi, được Hồ Chí Minh sử dụng miêu tả cảnh chiều tối, đây là thi liệu quen thuộc, ám chỉ thời hạn .Và chỉ cần bấy nhiêu đấy thôi, cũng đủ để gợi ra một khung trời cao rộng, trong trẻo gợi nên nỗi bâng khuâng xao xuyến của lòng người. Cánh chim nhỏ nhoi khiến cho khung trời rộng thêm, vạn vật đang quản lý và vận hành theo quy luật của muôn đời. Chim thì bay về tìm chốn ngủ sau một ngày kiếm ăn. Mây thì cứ lửng lơ trôi trên khung trời chỉ có người đi là chưa được dừng chân, người tù ngục có vẻ như đồng cảm trước sự stress của cánh chim kia và cũng khao khát được dừng chân nghỉ lại sau một ngày dài đầy ải. Cảnh vậy đã làm cho con người trở nên xao xuyến bồi hồi. Câu thơ tả cảnh nhưng người đọc vẫn nhận ra một thoáng nao nao của lòng người mang nỗi nhớ quê nhà .” Cô em xóm núi xay ngô tốiXay hết lò than đã rực hồng “Bài thơ đã chuyển từ bức tranh vạn vật thiên nhiên sang bức tranh đời sống một cách thật tự nhiên với hình ảnh cô em xóm núi xay ngô với anh lửa chiều hồng làm cho bức tranh không còn hiu quạnh nao nao buồn như trước mà nó mang hơi thở ấm cúng của đời sống. Hình ảnh con người với việc làm thông thường gợi nên một vẻ đẹp bình dị tươi tắn như đời sống àang ngày rất là thân mật, tạo nên một vẻ đẹp trẻ khỏe .Bài thơ được tả theo hướng hoạt động từ chiều cho đến tối, từ ngày sang đêm nhưng không gợi sự tối tăm, bi quan, trái lại đầy hơi ấm và ánh sáng được hắt lên từ ánh lửa chiều hôm. Thể hiện nhịp sống của con người được toát lên từ trái tim sáng sủa yêu đời của Hồ Chí Minh .

Bài thơ Chiều tối toát lên vẻ đẹp tâm hồn của Hồ Chí Minh trong trạng thái bị áp giải, bị đau đớn về thể chất nhưng vẫn vươn lên trên cảnh ngộ cũng để cảm nhận sự tươi đẹp của cuộc sống. Thể hiện tinh thần của Bác là tinh thần thép, nhưng trái tim vẫn bát ngát nghĩa tình. Từ đó mỗi bản thân chúng ta cũng học hỏi được từ Bác rất nhiều điều. Là cần phải biết sống có nghị lực, sống có quyết tâm, vươn lên, vượt khó để rồi từ đó ta mới cảm thấy yêu thương. Ta càng cảm thấy trân trọng hơn vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc – Hồ Chí Minh.

Xem thêm: Cảm nhận về hai câu thơ cuối bài Chiều tối

Cảm nhận Chiều tối – Bài tìm hiểu thêm số 6

Bác Hồ với tâm hồn tha thiết yêu con người, đất nước bao nhiêu thì cũng thiết tha yêu thiên nhiên cuộc sống bấy nhiêu. Tâm hồn ấy trong những tháng ngày tù đày tăm tối luôn hướng về tự do, ánh sáng, sự sống và tương lai. Trên đường bị giải đi trong chiều buồn ở tỉnh Quảng Tây – Trung Quốc lòng nhà thơ – người tù bỗng ấm lên và phấn chấn vui vẻ trước thiên nhiên đẹp và hình ảnh cuộc sống bình dị ấm cúng. Đây là bài thơ thứ 31 của tập “Nhật ký trong tù” vào cuối thu 1942. “Chiều tối” là bài thơ mang màu sắc cổ điển, thể hiện ở thể thơ tứ tuyệt, hình ảnh ước lệ, tượng trưng, nghệ thuật điểm xuyết quen thuộc trong thơ ca trung đại và tinh thần hiện đại – lấy sự vận động của con làm hình tượng thơ, lấy con người làm đối tượng trung tâm cho bức tranh thiên nhiên.

Mở đầu bài thơ là bức tranh vạn vật thiên nhiên chiều tà :“ Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ ,Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không. ”Khung cảnh vạn vật thiên nhiên lúc chiều tối, trong bức tranh vạn vật thiên nhiên ấy có : cánh chim căng thẳng mệt mỏi bay về tổ và chòm mây lơ lững giữa tầng không. Hình ảnh cánh chim và chòm mây là những hình ảnh mà trong thơ ca xưa rất hay sử dụng, mang nét đẹp cổ xưa. Cánh chim stress bay về tổ, hình ảnh cánh chim điểm giữa bức tranh chiều tàn, tạo nét chấm phá cho bức tranh, một điểm nhấn. Hình ảnh “ cánh chim ” gợi tả khoảng trống to lớn, thinh vắng trong thời gian ngày tàn đồng thời cũng là tín hiệu thời hạn. Đồng thời trạng thái “ mỏi mệt ” của cánh chim gợi điểm tương đương giữa cánh chim và người tù nhân chiều đã về, ngày đã tàn nhưng vẫn stress lê bước trên đường trường. Đã chiều tà mọi thứ đều muốn nghỉ ngơi nhưng người tù nhân lại vẫn phải cố sức mình để đi những đường dài. Những đám mây “ trôi nhẹ ”, cảm nhận được sự thư thái, nhẹ nhàng nhưng chưa gợi tả được nỗi đơn độc, một mình của áng mây chiều. Thiên nhiên trong thơ Bác mang nét đẹp cổ xưa với những hình ảnh thơ thân thiện, bình dị. Đồng thời bức tranh vạn vật thiên nhiên và con người có sự giao hòa với nhau. Ẩn sau bức tranh vạn vật thiên nhiên là những nỗi niềm tâm trạng của nhà thơ, tả cảnh ngụ tình .Sau bức tranh vạn vật thiên nhiên thu ảm đạm, bức tranh đời sống con người được bộc tả :“ Cô em xóm núi xay ngô tối ,Xay hết lò than đã rực hồng ” .Hình ảnh cô gái xay ngô tối tươi tắn, mạnh khỏe, siêng năng lao động tạo nét đặc biệt quan trọng cho bức tranh thu, con người nhỏ bé ấy trở thành TT của cảnh vật, là thứ to nhất. Dù là Open giữa khoảng trống núi rừng trong đêm bát ngát nhưng hình ảnh cô gái sơn cước không hề đơn độc. Hình ảnh thơ gợi sự ấm cúng cho người đọc. Qua hình ảnh thơ, ta còn thấy ở Bác là tấm lòng, tình yêu, sự trân trọng dành cho những người lao động, dù nghèo khó, khó khăn vất vả nhưng vẫn lao động miệt mài trong tự do. Một đời sống do mình quyết định hành động, đứng lên nhờ bàn tay lao động .

Lò than được xuất hiện trong bài thơ, gợi sự ấm áp. Rực hồng, là nhấn mạnh thời gian đã tối hẳn, ta có thể cảm nhận được ánh lửa hồng ấm áp. Vì từ “hồng” vừa giúp người đọc hình dung ra được thời gian, vừa làm cho bài thơ “Chiều tối” trở nên sáng rực xua tan đi bao mệt mỏi, nặng nề của bài thơ cũng như trong tâm hồn nhà thơ.

Qua hai câu thơ trên là sự quan sát của người đi đường, trên con đường gian truân của mình vẫn mải mê thả hồn vào những cảnh vật xung quanh, nhưng là cái nhìn của người đang khao khát tìm về đời sống bình yên đơn giản và giản dị. Thế nên khi phát hiện hình ảnh đời sống con người giữa miền sơn cước, tình yêu và niềm vui đã tràn ngập cõi lòng, người tù cũng mong mình có một đời sống như vậy. Không phải ngoại cảnh ảnh hưởng tác động đến con người mà chính xúc cảm của con người trùm lên ngoại cảnh. Thiên nhiên đẹp nhưng chưa đủ mang đến niềm vui, đời sống đẹp đã mang đến niềm vui chan chứa. Điều ấy đã biểu lộ phẩm chất nhân văn cao đẹp của nhà thơ .Bài thơ bốn dòng, hai mươi bảy chữ, đã bộc lộ niềm tin sáng sủa, thư thả, tự tại, kiêng cường vượt qua mọi thực trạng sống và vẻ đẹp tâm hồn, nhân cách của Hồ Chí Minh – người chiến sỹ, nghệ sĩ với tình yêu vạn vật thiên nhiên, yêu con người, yêu đời sống. Qua bài thơ, người ta càng cảm nhận được tấm lòng nhân ái, yêu nước thương nòi và hi sinh đến quên mình của Bác. Bài thơ rất hay và ý nghĩa, giàu ý nghĩa thâm thúy .

Cảm nhận Chiều tối – Bài tìm hiểu thêm số 7

Bị bắt ở Túc Vinh, Bác Hồ bị đưa đến nhà giam huyện Tĩnh Tây. Sau 42 ngày đêm bị hành hạ khốn khổ ở đây mà không được xét xử gì, đúng ngày “song thập” – quốc khánh nước Trung Hoa thời Quốc dân đảng – Bác bị chúng giải đi Thiên Bảo. Trong chặng đường từ Tĩnh Tây đến Thiên Bảo, Bác làm 5 bài thơ, 5 lần ghi nhật kí. Qua những dòng “nhật kí” – thơ đó, có thể hình dung khá cụ thể tình cảnh của Người trong chuyến đi này. Bài thứ nhất Tẩu lộ (Đi đường) cho biết đây là đường núi cheo leo vất vả, cứ đi qua hết dãy núi này lại tiếp những dãy núi khác. Vậy mà mỗi ngày Bác phải đi đến năm chục cây số “trèo núi qua truông”, “dầm mưa dãi nắng” như Trần Dân Tiên đã kể. Tối đến, dừng lại trong nhà giam xã nào đó thì cái đêm “nghỉ ngơi” sau một ngày hành trình gian khổ ấy mới hảm hại. Cái “đêm ngủ ở Long Tuyền” hai chân Bác bị cùm chéo lại còn bị rét, rệp “giáp kích” suốt đêm. Đêm đầu tiên đến Thiên Bảo cũng khổ không kém. Sau một ngày đi bộ năm mươi ba cây số “áo mũ dầm mưa rách hết giày” đến nơi nghỉ thì cái nhà lao tương đối lớn mà Bác phải đi mấy ngày trời mới tới này không có được một chỗ ngủ yên cho người tù và Người đã phải “Ngồi trên hố xí đợi ngày mai”!

Mộ ( Chiều tối ) là bài thơ thứ ba trong chùm thơ 5 bài sáng tác trong chặng đường Bác bị giải từ Tĩnh Tây đến Thiên Bảo. Khác những bài kia, Mộ không kể chi những nỗi dọc đường mà là một bài thơ tức cảnh, một bức tranh chấm phá về vạn vật thiên nhiên Bác gặp trên đường đi : nhan đề bài thơ đã thuyết minh thời gian sáng tác, cái thời gian nhà thơ cảm nhận quốc tế xung quanh, nảy ra thi hứng. Đó là lúc “ chiều tối ”, đã suốt ngày “ tay bị trói ”, “ cổ đeo xích ”, bị giải đi “ qua núi qua truông ” … mà vẫn chưa được nghỉ. Và khi nghỉ đêm thì chắc như đinh cũng tay trói chân cùm trong xà lim, trên rạ bẩn với muỗi rệp … Tức là, ở thời gian “ chiều tối ” ấy, những đày đọa ban ngày cũng chưa qua và những đày đọa đêm hôm sắp tới .Bài thơ tứ tuyệt, như tên gọi, là một bức tranh vẽ cảnh chiều tối, một cảnh tối vùng núi. Bố cục bài thơ cũng là bố cục tổng quan bức tranh, một bố cục tổng quan có đặc thù cổ xưa : hai câu đầu là mấy nét chấm phá dựng nên bức phông lớn làm nền cho cảnh chiều, hai câu sau là những nét đậm điển hình nổi bật lên trên bình diện thứ nhất, là TT của bức tranh .Quyện điểu quy lâm tầm túc thụCô vân mạn mạn độ thiên không .Trong thơ, trong tranh xưa, và nói chung, trong quốc tế thẩm mĩ cổ xưa phương Đông, hình ảnh cánh chim bay về rừng đã không ít có ý nghĩa hình tượng, ước lệ diễn tả cảnh chiều. “ Phi yến thu tâm ”, “ quyện điểu quy lâm ”, những nhóm từ ấy thường gặp trong thơ chữ Hán. “ Chim bay về núi tối rồi ” ( Ca dao ), “ Chim hôm thoi thóp về rừng ” ( Truyện Kiều ), “ Ngàn mây gió cuốn chim bay mỏi ” ( Bà Huyện Thanh Quan ) … và bao nhiêu nữa, những câu thơ tiếng Việt xưa có cánh chim chiều. Dường như không có nét vờn vẽ mấy cánh chim xa xa, bức tranh chưa rõ là cảnh chiều. Thi sĩ Huy Cận, với cái nhìn rất thi sĩ cảm thấy bóng chiều tà như sa xuống từ cánh chim bay xa dần về phía chân trời và đã viết một câu thơ thật hay :Chim nghiêng cánh nhỏ bóng chiều sa .Bài thơ của Bác Hồ mở màn bằng cánh chim lấy từ quốc tế nghệ thuật và thẩm mỹ cổ xưa phương Đông đó và chỉ với câu đầu, cái phong vị, cái không khí cổ thi đã khá rõ .Câu thứ hai “ Cô vân mạn mạn độ thiên không ” được dịch thành thơ : “ Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không ”. Như vậy là bỏ đi chữ “ cô ” không dịch, còn hai chữ điệp âm mạn mạn thì dịch là nhẹ. Về chữ “ cô ”, trong tiếng Việt, từ gốc Hán này thường tích hợp với một tiếng khác thành một từ mới mà ý nghĩa “ một mình cô độc ” có phần đậm hơn vì nó đứng trong mạng lưới hệ thống từ vựng Hán ngữ : cô độc, đơn độc, cô quả, cô quạnh, thân cô thế cô … Do đó, “ cô vân ” chỉ dịch là “ chòm mây ” theo chúng tôi là hợp lý. Không nên làm đậm thêm ý một mình cô độc của chữ “ cô ” vốn không có gì đậm trong câu thơ chữ Hán của Bác. Đáng tiếc không ít chăng là ở chỗ này, “ cô ” là chữ được sử dụng đậm đặc trong thơ Đường và mang dấu ấn thơ Đường rất rõ, bỏ đi sẽ không khỏi làm nhạt đi chút sắc màu Đường của bài thơ. Bỏ đi hai chữ láy âm “ mạn mạn ” cũng có cái thiệt thòi ấy. “ Mạn mạn ” là một trong rất ít những từ láy âm đặc biệt quan trọng thường Open với tỷ lệ cao trong thơ Đường, cũng như du du, xứ xứ, mang mang … và mỗi từ ấy có một sắc thái ý nghĩa riêng chỉ có trong thơ Đường. Cho nên, có nhà điều tra và nghiên cứu bảo rằng, chúng nằm trong hệ từ vựng khép kín của Đường thi ( Đọc Ngục trung nhật kí – Học tập phong thái ngôn từ của quản trị Hồ Chí Minh, Nhữ Thành ). Thỉnh thoảng ta gặp du du, mạn mạn … trong thơ chữ Hán của Bác Hồ và đó là một tín hiệu rõ ràng của chất Đường thi trong thơ của Bác. Câu thơ dịch không hề giữ lại được những từ ngữ có giá trị ghi lại ấy của thơ Đường khiến cho sắc tố Đường không ít giảm đi trong bản dịch, tuy nhiên điều đó khó tránh được trong việc dịch thơ .Một đặc thù quan trọng trong cấu trúc thẩm mỹ và nghệ thuật thơ Đường mà nhà nghiên cứu gọi là mã thẩm mỹ và nghệ thuật của nó là “ quy sự vật ra thành một quan hệ kiến thiết xây dựng trên sự thống nhất lại bằng tư duy nhìn hiện tượng kỳ lạ xét bên ngoài, về mặt giác quan, là xích míc ” ( Đọc Ngục trung nhật kí – Học tập phong thái ngôn từ của quản trị Hồ Chí Minh, Nhữ Thành ). Cho nên, thi nhân đời Đường thường lấy động tả tĩnh, lấy chậm tả nhanh, dùng điểm vẽ diện, mượn sáng nói tối … Điều đó không chỉ thuộc về giải pháp biểu lộ, bút pháp thẩm mỹ và nghệ thuật mà còn như là thuộc về phương pháp thẩm mỹ và nghệ thuật, về tư duy thẩm mĩ, có cơ sở tiến triết học, lịch sử vẻ vang, xã hội của nó. Nói thơ Bác nhiều bài có dáng dấp thơ Đường, trước hết là ở chỗ này mà câu thơ đang nói đây là một bộc lộ rõ nhất .Bác cảm nghe cái khoảng trống bát ngát yên tĩnh của cảnh chiều muộn nơi rừng núi diễn đạt cái bát ngát yên tĩnh đó bằng hình ảnh chòm mây một mình đang chầm chậm trôi lừ đừ ngang qua khung trời. Bầu trời chiều phải thoáng đãng, cao rộng, phải trong trẻo và yên tĩnh đến thế nào thì mới làm điển hình nổi bật lên hình ảnh chòm mây một mình sống lưng trời, và mới thấy được nó đang trôi chầm chậm ( mạn mạn ) ngang qua ( độ ) bầu không bát ngát như vậy. Không gian bát ngát vô tận, thời hạn như dừng lại, lắng xuống. Phải có một tâm hồn êm ả dịu dàng thư thái như thế nào mới hoàn toàn có thể theo dõi một chòm mây trôi lơ lửng thư thả giữa khung trời như vậy .Chính những chữ “ cô ”, “ mạn mạn ” và bút pháp mượn điểm vẽ diện, lấy cái cực nhỏ miêu tả cái bát ngát, dùng cái di động biểu lộ cái yên tĩnh làm cho câu thơ Bác trở nên rất Đường. Đường trong cấu trúc nghệ thuật và thẩm mỹ, trong cả từ ngữ, chi tiết cụ thể, hình tượng, âm điệu, tức là trong từng yếu tố. Do đó, chúng tôi chưa thấy có địa thế căn cứ để chấp thuận đồng ý với quan điểm cho rằng chỉ có “ cấu trúc thẩm mỹ và nghệ thuật của Bác lại rất Đường ” ( Nhữ Thành ). Nhất là quan điểm đó không thật tương thích với nhiều bài thơ, nhiều câu thơ của Bác, trong đó có những câu đang nói ở đây, đều đậm đặc những “ yếu tố ” Đường, đồng thời cũng rất tiêu biểu vượt trội cho “ cấu trúc thơ Đường ”, mặc dầu khi dịch ra câu thơ tiếng Việt chất Đường đã bị nhạt đi không ít .

Hai câu đầu bài Mộ rất cổ điển, rất Đường thi. Một cảnh trời chiều thật thi vị, vừa cổ kính, vừa quen thuộc, thân thiết. Liệu tình cảm thiên nhiên, sự giao hòa với tạo vật của Bác còn cần phải chứng minh? Đó cũng là một yếu tố tinh thần truyền thống kết tinh vững bền trong tâm hồn người chiến sĩ cách mạng của thời đại.

Song trong thẳm sâu tâm hồn, hồn thơ Hồ Chí Minh, đâu phải chỉ có tầm hồn nghệ sỹ cổ xưa. Trong tranh xưa vẽ cảnh chiều – tranh bằng tranh và tranh bằng thơ – cánh chim thường chỉ là một nét vẽ thuần túy có ý nghĩa thẩm mĩ, một nét nên thơ, nên họa thiết yếu thêm vào để gợi cảnh chiều, thế thôi. Cũng có khi nhìn kĩ, đọc kĩ, hoàn toàn có thể thấy cái hồn, cái thần toát lên từ nhiều nét chấm phá sơ sài và quyến rũ trong bức tranh khoảng trống to lớn đó : cảm xúc về sự xa xăm, phiêu bạt, chia lìa …

Hoàng Trung Thông khi thưởng thức một cách tâm đắc bài thơ Chiều tối của Bác Hồ, đã liên tưởng đến một bài thơ của Liễu Tông Nguyên đời Đường mà hai câu đầu là:

Thiên sơn điểu phi tuyệtVạn kính nhân tông diệtDịch nghĩa :Nghìn non bóng chim bay đã tắtMuôn nẻo, dấu người mất

Bài Độc tọa Kính Đình sơn của Lí Bạch cũng có hai câu trên là:

Chúng điểu cao phi tậnCô vân độc khứ nhànDịch nghĩa :Bầy chim cao bay hếtChòm mây một mình trôiCả hai bài thơ đều là những nét chấm phá cổ xưa gợi cảnh khoảng trống bát ngát, với những cánh chim cao bay. Lí Bạch còn có chòm mây trôi nhàn nhã một mình sống lưng trời, cũng như trong bài thơ của Bác .Song, có phải những cánh chim trong hai bài cổ thi trên đây đều bay mãi vào chốn xa xăm, vô tận vô cùng. Đường bay của chúng là vô tận : càng bay càng biến mất trong cõi tuyệt mù của khung trời bát ngát. Hai câu thơ của Lí Bạch và Liễu Tông Nguyên đều kết thúc bằng tận hoặc tuyệt. Thi nhân xưa nhìn theo cánh chim bay biến mất và như đã cảm nghe cái mênh mang vô tận vô cùng của trời đất “ Thiên địa chi du du ” ( Thơ Trần Tử Ngang ) …Trở lại câu thơ Bác Hồ : “ Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ ”. Cánh chim ở đây không chỉ là mấy nét vờn vẽ của một họa sỹ : có vẻ như Bác không nhìn theo cánh chim bay về hướng rừng chỉ với cái nhìn chiêm ngưỡng và thưởng thức thẩm mĩ của một người nghệ sĩ, mà nhiều hơn là với đôi mắt lưu luyến, trìu mến của một tấm lòng yêu thương, cảm thông so với một biểu lộ của sự sống. Đây là những con chim có sự sống, có hoạt động và sinh hoạt uyển chuyển hàng ngày của chúng. Chúng không “ cao phi tận ”, “ phi tuyệt ”, bay vào chốn vô cùng vô hạn để biến mất trong cõi hư không siêu hình, mà là những cánh chim “ về rừng tìm chốn ngủ ”, sau một ngày “ lao động ” siêng năng stress, ngủ để sáng hôm sau lại liên tục nhịp sống tuần tự của đời chim. Câu thơ 7 chữ mà có tới 4 động từ, trạng từ diễn đạt hoạt động giải trí, trạng thái hoạt động và sinh hoạt của sinh mệnh chim ( quyện, qui, tầm, túc ). Đường bay, hoạt động giải trí bay ấy có tiềm năng đơn cử thân thiện : về rừng tìm cây để ngủ trong đêm. Câu thơ của Bác đã đưa cánh chim từ cõi hư không phảng phất ý vị siêu hình quay trở lại với quốc tế hiện thực sự sống hàng ngày, thông thường đơn giản và giản dị tuy nhiên bất diệt trên toàn cầu này .Bác Hồ đã nhận xét có đặc thù phê phán : “ Cổ thi thiên ái nhiên tuyệt mĩ – Thơ xưa yêu cảnh vạn vật thiên nhiên đẹp ”. Song chính Bác là người có tấm lòng, có mối giao hòa đặc biệt quan trọng với vạn vật thiên nhiên. Dường như Bác sinh ra để làm chuyện hòa hợp với suối rừng, sống ở căn nhà sàn mây vách gió, giữa tiếng chim rừng, bông hoa núi … Có điều, lắm khi lòng yêu vạn vật thiên nhiên đặc biệt quan trọng đó không phải chỉ vì vạn vật thiên nhiên đẹp, mà còn có gì nữa thật sâu xa. Nhà nhiếp ảnh Đinh Đăng Định kể lại : Có lần anh định bẻ một cành lá để khỏi vướng ống kính, Bác vội ngăn lại : Bác thương cành lá. Khu nhà sàn trong phủ quản trị có cây bụt mọc bị bệnh lá vàng đang lụi chết, Bác thương cái cây, Bác tự tìm cách chữa cho nó và cây đã xanh trở lại. Đàn cá rô trong ao vườn Bác thường ríu rít rộn ràng mỗi khi Bác ra với chúng, vì : “ hàng ngày Bác vẫn gọi rô luôn ” … Xuân Diệu đã nhận xét thâm thúy : “ Sự yêu thương của Bác đã thành tấm lòng tạo hóa : Bác sống như trời đất của ta ” .Tình cảm vạn vật thiên nhiên của Bác Hồ, trong chiều sâu chính là lòng yêu thương sự sống, cảm quan nghệ sĩ ở Bác chính là cảm quan nhân đạo. Cái đẹp là ở sự sống ; phải chăng quan điểm thẩm mĩ ở Bác đã vượt xa thi nhân xưa ? Người nghệ sĩ rất mực tài hoa đó trước hết là một con người. Và do đó là một nghệ sĩ lớn .Câu thơ trong bài Mộ “ Cô vân mạn mạn độ thiên không ” là câu thơ Đường hơn cả trong bài thơ đậm chất Đường thi này. Nếu tách nó khỏi bài thơ, thì đúng là “ đặt vào giữa tập thơ Đường, Tống cũng khó nhận ra ” ( Và cây đời mãi mãi xanh tươi, Quách Mạt Nhược ). Nó rất gần với câu thơ Lí Bạch đã dẫn ở trên : Cô vân độc khứ nhàn. Nó làm gợi nhớ đến câu thơ trong bài Hoàng Hạc Lâu nổi tiếng của Thôi Hiệu : “ Bạch vân thiên tải không du du ”. Có gì có sức quyến rũ về cái bát ngát, trong trẻo, cái êm ả dịu dàng của trời thu hơn là hình ảnh chòm mây trắng trôi nhẹ giữa tầng không ? “ Tầng mây lơ lửng trời trong xanh ” – nhà thơ Nước Ta Nguyễn Khuyến đã điểm trúng cái thần mùa thu ở câu thơ này. Ở thơ Bác, cũng chòm mây có vẻ như muôn thuở ấy nhưng dù là “ khó nhận ra ”, thơ Bác nếu để lẫn trong thơ Đường thơ Tống thì cũng không hề nhận ra, ngay cả khi câu thơ của Bác bị cắt rời khỏi bài thơ, tập thơ của Người. Chòm mây trong thơ Bác vẫn có chỗ khác, không chú ý thì khó thấy, mà thật ra là rất khác xa thơ xưa .Hình tượng áng mây trắng một mình giữa bầu không khí như thể một mô típ nghệ thuật và thẩm mỹ quen thuộc trong thơ xưa và không ít mang một ý nghĩa hình tượng riêng. Nó gợi nên cái cô độc thanh cao, cái đạo sống phiêu du thoát tục, đã từng mê hoặc nhiều thế hệ nhà Nho xưa. Nhữ Thành còn cho biết, mấy chữ “ không du du ” trong thơ Đường có một ý nghĩa triết học không giống ý nghĩa thường thì của những chữ ấy : “ Không du du : muốn đời lo lửng ” ( Nhữ Thành ). Có lẽ cũng hoàn toàn có thể nói như vậy về những chữ “ bạch vân ” ( mà nhà thơ đại nho đại ẩn Nguyễn Bỉnh Khiêm lấy làm bút hiệu, đạo hiệu … )Trong câu thơ của Bác chòm mây trôi một mình giữa trời không có sắc thái ý nghĩa ấy, cái sắc thái vốn đã khá đậm trong câu thơ Lí Bạch có dáng dấp, thần thái của một tâm hồn phiêu diêu nhàn tản, đi một mình bên trên cuộc sống, “ độc thiện kì thân độc kì hành đạo ” cái đạo lánh đời. Câu thơ Bác có chữ “ cô ” mà không có chữ “ độc ”. Và chòm mây trong câu thơ của Người cũng không phải là ánh mây trắng ngàn năm phiêu diêu lơ lửng giữa bầu không bát ngát, nhuốm ý vị triết học siêu hình, như mang nỗi khoắc khoải mơ hồ của con người trước cõi hư không … trong câu thơ Thôi Hiệu. Không có địa thế căn cứ gì để gán cho hình tượng chòm mây trong thơ Bác một ý nghĩa tượng trưng nào đó. Đây chỉ là chòm mây quen thuộc trên khung trời thế thôi. Nó quyến rũ rất nhiều vì cái cao rộng, trong trẻo, dịu dàng êm ả của một chiều thu miền sơn dã .

Tác giả bài Bác Hồ làm thơ và thơ của Bác (Hoàng Trung Thông) dường như muốn từ vị trí, cảnh ngộ của Bác trên đường giải đi lúc đó để lĩnh hội ý thơ của người nên cho rằng, cũng như con chim đi xa mệt mỏi tìm chỗ ở, tác giả (Bác Hồ – NKTT) cũng thế thôi, giải đi chiều đến rồi cũng mong có chốn nghỉ: vậy thì “làn mây che mặt trời” cũng uể oải (…) cũng muốn tìm chỗ trú ở chân trời. Mộ (Chiều tối) là lúc mặt trời lặn hoặc đang lặn vậy mà sao chòm mây lẻ đang trôi lơ lửng ngang qua bầu không gian bao la kia lại che khuất mặt trời đã trụt xuống chân trời được! Hẳn không phải vậy, mặt trời đã khuất (sau rừng), song những tia nắng cuối cùng vẫn lưu luyến trên bầu không và châm mây nhuốm nắng chiều bỗng nổi rõ trên bầu trời bao la. Bức tranh chiều ấy khoáng đãng, trong trẻo, nhẹ nhõm biết bao! Sao chòm mây một mình trôi lơ lửng lưng trời kia lại “uể oải”, “vội vã”, “nặng nề”. Câu thơ dịch không thể dịch từ kí âm “mạn mạn” – diễn tả sự di động rất thong thả trên bầu trời bao la yên ả mà thêm vào chữ “nhẹ: “Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không”. Câu thơ chữ Hán không có chữ nào có ý nghĩa nhẹ nhàng mà vẫn gợi lên cảm giác nhẹ nhõm thanh thoát, người dịch thêm vào chữ nhẹ là để truyền cái tinh thần nhẹ nhõm này, cũng được thôi! Cố gắng từ vị trí, cảnh ngộ của Bác để hiểu thơ Bác là đúng, song hiểu đúng tâm trạng của Người để từ đó hiểu ý thơ, không suy diễn chù quan thật không dễ. Thơ của Hồ Chủ Tịch thường chứng tỏ một điều là niềm vui và nỗi buồn của Người kể cả những sâu kín riêng tư lại nhiều khi không thể giải thích bằng những lí do cá nhân cụ thể. Biêt bao vần thơ trong Nhật kí trong tù cho thấy tâm hồn Bác Hồ lắm khi không hề phụ thuộc vào cảnh ngộ của riêng Người. Chính sự quên mình một cách tự nhiên khi cho nhiều khi tứ thơ thêm bừng sáng, bốc dậy cả bài thơ, thật bất ngờ; nếu đối chiếu với hoàn cảnh sáng tác cụ thể thì thấy lạ lùng dường như không hiểu nổi:

Mừng sáng nghe oanh hót xóm gầnCâu thơ “ như một cánh chim loáng bạc bay sáng cả trời đất ” ( Đọc thơ Bác, Lưu Trọng Lư ) đó là từ sau cái đêm “ ngủ ở Long Tuyền ” bị cùm chéo chân và rệp, rét hành hạ .Phương Đông màu trắng chuyển sang hồngBóng tối đêm tàn quét sạch khôngHơi ấm bát ngát trùm ngoài hành tinh …

Cái tứ thơ rất khỏe, rất lớn, có giọng anh hùng ca, “một nguồn cảm hứng lớn khiến cảnh bình minh chung trong một ngày bỗng có cái khí thế của cảnh bình minh chung trong một thời đại” (Đọc Nhật Kí trong tù, Hoài Thanh) lại từ trên đường giải đi rất sớm, những trận gió thu lạnh lẽo tới tấp quất vào mặt…

Nếu Bác nhìn theo cánh chim về rừng, chòm mây trôi lưng trời chỉ với đôi mắt người tù mệt mỏi mong được nghỉ ngơi làm sao có được những câu thơ “Thơ bay cánh hạc ung dung” nhường ấy! Hiểu như vậy e không đúng với tâm trạng Bác Hồ, cũng là chưa tới được chất người cộng sản Hồ Chí Minh và không hợp ý hợp tình, thần thái câu thơ. Hai câu đầu bài Mộ có cái bát ngát, cái trong trẻo, cái nhẹ nhõm êm ả mà không hề gợi cảm giác hoang vắng, quạnh hiu, càng không có màu sắc hư vô siêu hình. Đằng sau những câu thơ bình dị mà cao rộng khoáng đạt ấy là tâm hồn hết sức ung dung thanh thản của nhà thơ trữ tình. Làm sao những vần thơ đó lại không khác gì bài thơ Giang tuyết của Liễu Tông Nguyên, một bài thơ lẻ loi quá chừng, lạnh lẽo quá chừng (Hoàng Trung Thông)!

Hai câu thơ thật đẹp, vừa giản dị và đơn giản vừa tinh xảo, cái đẹp của sự trong sáng cổ xưa. Song cái đẹp thật sự của thơ Bác lắm khi không hề tìm thấy ở câu chữ, tức là ở trong thơ, mà thường phải tìm ở ngoài thơ. Nếu không quan tâm thực trạng đơn cử nảy ra thi hứng, thi tứ thì những câu thơ ấy cũng như những câu thơ đẹp cổ xưa khác nói cảnh trời thu, cảnh hoàng hôn mà thôi. Đây không phải là thơ của Lí Bạch, của một Thôi Hiệu hay một Nguyễn Khuyến nhàn dật buông cần câu trên mảnh ao thu, một Bà Huyện Thanh Quan “ Êm ái chiều xuân tới khán đài ” … mà là của một người tù đang trên đường bị giải, “ Tay bị trói, cổ đeo xích ”, đã suốt ngày dầm mưa dãi nắng trèo núi qua truông hàng năm chục cây số “ vẫn chưa được nghỉ …, đến lúc nghỉ ngơi vẫn bị đày đọa trong nhà lao địa phương, chắc rằng vẫn tay trói chân cùm trên sàn xà lim dơ bẩn lạnh lẽo … ”. Và đặt trong thực trạng sáng tác đơn cử oái oăm như vậy, bức tranh chiều thu dịu dàng êm ả kia sẽ hiện ra trước người đọc một ánh sáng khác. Những câu thơ rất thơ, có cái vị cổ xưa toát lên phong thái “ nhẹ nhàng thanh tịch rất thư thả ” kia chẳng phải là một bộc lộ của một bản lĩnh khác thường của người chiến sỹ kiên cường vĩ đại sao ? Không có một nghị lực khác thường để vượt lên trên mọi dày vò thử thách, không có một ý thức sáng sủa kì diệu của con người trọn vẹn làm chủ bất kỳ thực trạng nào dù cho quyết liệt đến mấy, để thực sự luôn luôn làm chủ bản thân, thật sự là người tự do, thì không có được những vần thơ bay bổng, trong trẻo ấm cúng đến thế trong thực trạng ấy. Đó chính là chất thép vĩ đại của con người cộng sản Hồ Chí Minh .Sơn thôn thiếu nữ ma bao túcBao túc ma hoàn, lô dĩ hồngNhư một bức chấm phá cổ xưa, bức tranh chiều tối của Hồ quản trị có bố cục tổng quan hài hòa, với những mảng xa gần, đậm nhạt rõ ràng. Nếu như hai câu đầu dựng lên tấm phông làm nền thì hai câu này làm nổi lên hình tượng TT ở cận cảnh, là bình diện thứ nhất của bức tranh .“ Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc ” – Cô gái ( bản dịch của Viện Văn học dịch là cô em làm cho câu thơ có giọng lạ lẫm với lời thơ của Bác trong nguyên tác ) xóm núi xay ngô. Câu thơ thật giản dị và đơn giản, giản dị và đơn giản tới đơn sơ : 7 chữ tuy nhiên chỉ 4 từ, một câu trần thuật tối giản, một thông tin thông thường trong khẩu ngữ hàng ngày không miêu tả, lại dùng cả tiếng nói địa phương ( bao túc : ngô, tiếng Quảng Tây ). Điều mà phong thái cao quí của thơ cổ xưa nói chung, thơ Đường nói riêng, rất đại kị .Thơ Bác là thế ! Từ dáng dấp cổ xưa của Đường thi chuyển hẳn sang bút pháp hiện thực rất gần văn xuôi tân tiến. Nhà nghiên cứu và điều tra kĩ, tinh sẽ chỉ ra một điều khá độc lạ là lắm khi chỉ một bài thơ bát cú, thậm chí còn tứ tuyệt của Bác, có tới hai hoặc ba “ phong thái ”, bút pháp “ sắc tố thẩm mĩ ” … mà biến hóa phóng túng, tự do, linh động làm thế nào ! Điều lạ là câu thơ có vẻ như ít giọng thơ mà gần như một câu văn xuôi trần trụi ấy lại rất đẹp, lấp lánh lung linh sinh động lạ lùng. Phải chăng vì hai tiếng thiếu nữ tự nó bao hàm sắc thái ‎ nghĩa tươi mát tươi tắn ? Vì âm điệu uyển chuyển của câu thơ có láy âm sang câu sau, tương thích với việc diễn đạt xay ngô uyển chuyển uyển chuyển ?Trong một bài tứ tuyệt, câu thứ ba, có một vị trí rất đáng chú ý quan tâm. Đó là câu chuyển. Trong cấu trúc bài Cảnh khuya, câu đầu rất lãng mạn, rất văn minh, lãng mạn hơn cả “ thơ mới ” của Thế Lữ ( tiếng hát trong như nước ngọc tuyền ). Câu thơ thứ hai bỗng lộng lẫy vẻ đẹp cổ kính như một tấm sơn mài ( Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa ). Câu 3 và câu 4 chuyển sang khẩu ngữ thân thiện bình dị hàng ngày. Khai – Thừa – Chuyển – Hợp khá cố định và thắt chặt trong thơ cổ xưa, nó không liền vần với ba câu kia mà có tư thế tương đối độc lập nêu ra để làm điển hình nổi bật ý thơ. Và thế cho nên hình tượng cô gái xay ngô đã hiện ra điển hình nổi bật để làm TT bức tranh. Với nét vẽ đậm khỏe đó, Bác Hồ đã đặt người con gái lao động ở vị trí chủ thể của vạn vật thiên nhiên tạo vật và đẩy lùi ra phía sau, nền trời với cánh chim, chòm mây … Từ bức tranh vạn vật thiên nhiên trở thành bức tranh đời sống, bức tranh hoạt động và sinh hoạt, từ trời mây chim muông chuyển sang con người và lại là con người lao động. Đó là xu thế hoạt động của cấu trúc bài thơ, là logic của hình tượng thơ, phản ánh cái logic lớn của tâm hồn nhà thơ trữ tình .Trong những bài thơ vịnh cảnh chiều nổi tiếng xưa cũng thấp thoáng bóng người :Lom khom dưới núi tiều vài chúLác đác bên sông chợ mấy nhà… Gác mái ngư ông về viễn phốGõ sùng mục tử lại cô thôn .Song đó chỉ là những chấm phá ước lệ, những ngư tiều, canh mục được điểm xuyết trên tranh, lẫn với chim chóc, cỏ cây, hoa lá, và ngàn mai gió cuốn, dạm liễu dương sa … Có con người mà không có sự sống, và thật ra cũng chính vạn vật thiên nhiên đây thôi ! Đằng sau cảnh trời chiều nhuốm màu sương, hoài cổ sầu muộn ấy là nỗi niềm đơn độc của một tấc lòng tổ quốc, của một lữ thứ tha hương … Lời thơ hay, tuy nhiên sao mà hoang vắng quạnh hiu .

Bài Giang tuyết của Liễu Tông Nguyên dẫn ở trên cũng có bố cục giống như bài Mộ: hai câu sau cũng là hình ảnh con người ở trung tâm bức tranh:

Cô chu suy lạp ôngĐộc điếu hàn giang tuyếtÔng ngư mặc áo tơi, đội nón lá một mình ngồi câu trên chiếc thuyền một mình giữa dòng sông tuyết lạnh ! Hai câu thơ chỉ mười chữ mà có tới bốn chữ có nghĩa một mình, lạnh lẽo ( cô, độc, hàn, tuyết ), kết thúc bài thơ là hàn giang tuyết, đọc xong còn để lại cai dư vị “ một mình lạnh lẽo quá chừng ” ! Bài thơ cũng có nói đến chim bay, dấu chân người, có vẽ nên cả con người, tuy nhiên chim thì bay hết, dấu chân người cũng mất, chỉ còn bóng ông già câu cá như một chấm đen chết giữa nền “ sông tuyết lạnh ”. Cái nét chấm phá một mình ấy chỉ càng làm bức tranh “ sông tuyết ” thêm lạnh lẽo mà thôi !Từ chú tiều lom khom lẫn với cây xanh dưới chân đèo Ngang, một ngư ông, một mục tử đang tìm về “ cô thôn ”, “ viễn phố ” để nhòa dần trong buổi chiều tối, hoặc “ ông già ” một mình ngồi câu trên sông tuyết, đến cô gái xóm núi xay ngô sinh động, trẻ khỏe điển hình nổi bật giữa cảnh chiều, có sự khác nhau giữa hai phạm trù thẩm mĩ, hai thế giới quan của hai thời đại .Lê Trí Viễn có nhận xét khá tinh về bản dịch hai câu thơ cuối của bài thơ Mộ này : “ Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc ” dịch thành “ Cô em xóm núi xay ngô tối ”. Trong chữ Hán không có chữ “ tối ” ấy, chỉ có “ xay ngô ”. Kể ra thì bài này tả cảnh chiều tối bên một xóm núi, sau khi tả cảnh chim bay về núi ngủ, cảnh mây trôi chầm chậm trên không, quay về xóm núi cô gái nhỏ xay ngô để sẵn sàng chuẩn bị bữa tối mà thêm chữ “ tối ” vào, có gì là sai ? Đúng là xay ngô tối nhưng đặt chữ tối mà tự nhiên nói đến, thời hạn trôi dần theo cánh chim và lần này, theo những vòng xoay của cối ngô, quay quay mãi, “ ma bao túc ”, lò đã rực hồng, tức trời tối, trời tối thì rực lên, nhịp câu thơ thứ tư là 4 – 3, nhịp ba ngắn, chấm hết cho cả một sự hoạt động, hoạt động đúng với cái tối lúc đến nhanh, thu dần vào đời sống bên lò than, rồi tỏa cái ấm ra theo âm thanh nồng ấm của chữ hồng. Tất cả cái đó, chữ “ tối ” trong câu 3 và nhịp điệu 2 – 5 của câu 4 làm đi nhiều tấm lòng nâng niu, trìu mến, chút reo vui trước đời sống thông thường, bần hàn nhưng bình yên của người làm thơ đang bị giải đi trên đường .Nói thêm về mấy chữ cuối câu thứ ba được lặp lại ở câu thứ tư : ma bao túc, bao túc ma … Thơ Bác, cả tiếng Việt, cả thơ chữ Hán không ít những trường hợp có láy âm. Ba âm tiết được láy trong bài Mộ vừa cho thấy sự tiết kiệm chi phí cao độ trong ngôn từ thi ca của Bác, một trong những biểu lộ có đặc thù giản dị và đơn giản lạ lùng của thơ Người, vừa làm cho câu thơ có cái vòng xoay của động tác xay ngô, cái uyển chuyển uyển chuyển của cô gái lao động xóm núi. Và, kể cũng lạ, hai câu thơ đơn thuần trần trụi kia lại như đã khắc họa điển hình nổi bật hình tượng người thiếu nữ lao động có một giá trị tạo hình, có vẻ như có cả đường nét, hình khối, sáng tối … hẳn hoi, tổng thể đều toát lên sự tươi tắn trẻ khỏe, sôi động, đẹp và đáng yêu biết bao ! Không phải là tưởng tượng chủ quan mà đó đúng là “ một hình ảnh tuyệt đẹp về cuộc sống thiếu thốn khó khăn vất vả mà vẫn ấm cúng, mà vẫn đáng quí, đáng yêu ” .

Đã có nhiều nhà nghiên cứu phát biểu tâm đắc về chữ hồng kết thúc bài thơ. Trong một bài Đường thi tứ tuyệt hàm súc, chữ cuối cùng này thường có một sức nặng truyền cảm đặc biệt, nó góp phần quan trọng tạo nên cái dư vị, cái âm hưởng vang ngân của bài thơ. Chữ hồng kết thức bài Mộ thật tự nhiên mà thật bất ngờ. Bếp lửa hồng lên, nghĩa là buổi chiều tàn êm ả mà thời gian tưởng như không trôi đã đến lúc kết thúc để bắt đầu vào tối đêm, song không phải đêm tối âm u mà là ngọn lừa hồng ấm áp, bừng sáng.

—-

Với các bài văn mẫu cảm nhận về bài thơ Chiều tối – Hồ Chí Minh trên đây, hi vọng các em có thể từ đó triển khai các ý tưởng của mình thành một bài văn hoàn chỉnh theo cách hành văn và cảm xúc riêng của mình về bài thơ.

Đừng quên tham khảo nhiều bài văn mẫu hay lớp 11 khác tại thư mục tài liệu Văn mẫu 11 do Đọc Tài Liệu sưu tầm và tuyển chọn. Chúc các bạn luôn học tốt !