Lý luận dạy học là gì ?
Lý luận dạy học là một bộ phận của khoa học giáo dục. Nó đã được hình thành và phát triển trong một quá trình lịch sử lâu dài và hiện nay đã trưởng thành một môn khoa học độc lập trong hệ thống các khoa học giáo dục. Lý luận dạy học là:
- Một khoa học của hoạt động dạy và học
- Những qui luật, những mối quan hệ biện chứng và những nguyên lý cho toàn bộ hoạt động dạy và học kỹ thuật – nghề
Nhiều nhà nghiên cứu lý luận dạy học thuộc phe phái khác nhau trên quốc tế đã đưa ra những quy mô lý luận dạy học khác nhau thích hợp với mục tiêu chính trị, kinh tế tài chính, xã hội, văn hóa truyền thống và quan điểm của phe phái đó. Nhưng toàn bộ đều nhằm mục đích mục tiêu nghiên cứu và điều tra hình thành lên một lý luận ship hàng cho hoạt động giải trí dạy và học. Mỗi quy mô lý luận dạy học có một thực chất riêng không liên quan gì đến nhau của nó .
Khoảng cuối thế kỉ 18, trên quốc tế có 3 dòng tư tưởng về lý luận dạy học chính, đó là phe phái theo chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy tâm và chủ nghĩa khoa học nghiên cứu và phân tích kiểm chứng. Lý luận dạy học theo chủ nghĩa duy vật biện chứng được xuất phát từ tư tưởng của Karl Marx ( 1818 – 1883 ). Những nhà lý luận dạy học nổi tiếng theo tư tưởng này là : Lothar Klingberg, tin tặc ( Đức ), Leontjew, Wygotski, Galperin ( Liên Xô cũ ), …
Lý luận dạy học theo chủ nghĩa duy tâm được hình thành từ tư tưởng của Ernst Schleiermacher ( 1768 – 1834 ). Những nhà kim chỉ nan đại diện thay mặt cho phe phái này tiên phong là Wilhelm Dilthey người Đức ( 1833 – 1911 ), sau đó Max Frischeisen Koehler ( 1878 – 1923 ), Herman Nohl ( 1879 – 1963 ), John Dewey ( 1859 – 1952 ), …
Lý luận dạy học theo chủ nghĩa khoa học nghiên cứu và phân tích kiểm chứng được hình thành từ tư tưởng của August Comte ( 1789 – 1857 ) người Pháp. Những nhà kim chỉ nan đại diện thay mặt cho phe phái này là Skinner, Bloom, …
Mô hình lý luận dạy học là gì ?
- Mô hình lý luận dạy học là một lý thuyết phân tích và mô hình hóa hoạt động dạy học có tính quy luật trong những mối quan hệ đa dạng của hoạt động dạy học trong cũng như ngoài trường học.
- Nó đưa ra những điều kiện, những khả năng và ranh giới của việc dạy và học.
- Nó đại diện cho một trường phái lý luận (cũng có thể kết hợp của nhiều trường phái lý luận).
Cuối thập niên 70 đến đầu những năm 80 đã Open những khủng hoảng cục bộ về một quy mô lý luận dạy học cơ sở cho mỗi một phe phái. Khoảng đầu thập niên 90, những quy mô lý luận dạy học có sự học hỏi lẫn nhau và vận dụng của nhau những hiệu quả điều tra và nghiên cứu và khó phân biệt được nếu tất cả chúng ta chiếu theo 3 dòng tư tưởng về lý luận dạy học
Hiện nay trên quốc tế ( đặc biệt quan trọng ở châu Âu và Mỹ ) có những quy mô lý luận dạy học chính sau :
- Mô hình lí luận dạy học biện chứng (dialec)
- Mô hình lý luận dạy học lý thuyết thông tin (Informativ)
- Mô hình lý luận quan điểm điều khiển (Kybernetiv)
- Mô hình lý luận dạy học lý thuyết học tập (Learn Theorie)
- Mô hình lý luận dạy học thực dụng (Pragmatismus)
- Mô hình lấy giáo viên, học sinh làm trung tâm
– …
Tính chất cơ bản nhất để phân biệt sự khác nhau giữa các mô hình lý luận dạy học là mối quan hệ về cấu trúc cơ bản giữa: học sinh – giáo viên – nội dung dạy học.
Đối tượng nghiên cứu và điều tra của lý luận dạy học
Đối tượng điều tra và nghiên cứu của lý luận dạy học là quy trình dạy học, đơn cử là điều tra và nghiên cứu những đối tượng người tiêu dùng tương quan đến quy trình dạy học như : thực chất, qui luật ; tiềm năng, nội dung, chiêu thức, phương tiện đi lại nhìn nhận trong hoạt động giải trí dạy và học …
Nhiệm vụ của lý luận dạy học
Nghiên cứu quy trình dạy học với tư cách là một quy trình sư phạm, nhắm tìm ra những thực chất và qui luật của quy trình này .
Do sự tăng trưởng của xã hội cũng như do nhu yếu dạy và học trong những điều kiện kèm theo và đặc trưng nội dung khoa học khác nhau, lý luận dạy học đã có sự chuyên biệt hóa thành những khoa học hẹp. Nhưng tổng thể và toàn diện lý luận dạy học cóa hai bộ phận tri thức hầu hết là Lý luận dạy học đại cương và lý luận dạy học chuyên biệt :
- Lý luận dạy học phổ thông
- Lý luận dạy học kỹ thuật tổng hợp
- Lý luận dạy học đại học
- Lý luận dạy học bộ môn,
- Lý luận dạy học chuyên ngành
- Lý luận dạy học chuyên nghiệp
Nhiệm vụ của lý luận dạy học đại cương là nghiên cứu và điều tra phát hiện ra những qui luật, thực chất chung cho tổng thể những quy trình dạy học, đồng thời tìm ra những điều kiện kèm theo để triển khai qui luật này trong thực tiễn dạy học. Tuy nhiên, những nội dung mà lý luận dạy học đại cương nghiên cứu và điều tra chưa tóm gọn được mọi yếu tố, góc nhìn đặc trưng đơn cử của từng bậc học, môn học … Với sự hợp tác, thống nhất giữa cái chung và cái riêng, dựa lên nhau và bổ trợ cho nhau, lý luận dạy học đại cương và lý luận dạy học chuyên biệt giúp xử lý những yếu tố cơ bản của lý luận dạy học .
Nội dung nghiên cứu của LLDH trong dạy chuyên nghiệp gồm:
- Mục tiêu và nhiệm vụ của quá trình dạy học: mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo và mục tiêu dạy học của từng đề tài…(mục tiêu học tập);
- Nội dung dạy học;
- Quy luật dạy học: quy luật lĩnh hội tri thức, tâm lý, nguyên tắc dạy học, quan hệ giữa giáo viên và học sinh,…
- Những phương pháp và hình thức tổ chức dạy học;
- Tổ chức dạy học: kế hoạch dạy học, các khâu của quá trình dạy học
- Quá trình dạy lý thuyết và thực hành.
Tính hai mặt của LLDH
Lý luận dạy học luôn luôn có tính hai mặt. Hai mặt là hai trách nhiệm điều tra và nghiên cứu cơ bản của nó song song đi kèm với nhau. Hai trách nhiệm đó là :
- Nghiên cứu xác định thực trạng dạy học (thực tế dạy học kỹ thuật nghề nghiệp đang như thế nào?)
- Nghiên cứu định hướng dạy học (dạy học cần phải như thế nào?)
Xác định tình hình là một sự điều tra và nghiên cứu tình hình mà những nhà sư phạm thường dùng những giải pháp như : quan sát, nghiên cứu và phân tích, kiểm chứng, … Leo Roth ( 1971 ) đã làm một cuộc nghiên cứu và điều tra so sánh giữa 3 lớp học bằng 3 hình thức tổ chức triển khai dạy học khác nhau : dạy học toàn lớp, dạy học theo nhóm và dạy học theo chương trình. Sau đó nhìn nhận thành tích học tập thu được của mỗi lớp để rút ra xem hình thức tổ chức triển khai dạy học nào tốt hơn. Với ví dụ này tất cả chúng ta thấy rõ là người nghiên cứu và điều tra đã gặp những khó khăn vất vả như thế nào. Để cuộc nghiên cứu và điều tra được đúng chuẩn ông ta phải xác lập so sánh kiến thức và kỹ năng của học viên 3 lớp, phải kiểm tra xem thái độ của giáo viên có ảnh hưởng tác động đến hiệu quả học tập không và v .. v. Như vậy hoạt động giải trí sư phạm là một hoạt động giải trí có tính tổng thể và toàn diện mà trong đó có nhiều yếu tố ảnh hưởng tác động. Cho nên việc nghiên cứu và điều tra chỉ hiểu biết phần nào mối quan hệ biện chứng giữa những yếu tố hoặc đặc thù của một yếu tố chứ không hề đưa ra được toàn bộ những mối quan hệ biện chứng của nó, có nghĩa là hiệu quả điều tra và nghiên cứu chỉ số lượng giới hạn trong một khoanh vùng phạm vi nhỏ nhất định. Kết quả này là cơ sở cho việc tri thức thực tiễn dạy học và việc ảnh hưởng tác động ngược lại vào quy trình dạy học .
Nghiên cứu khuynh hướng dạy học là một phần trách nhiệm quan trọng của lý luận dạy học. Việc khuynh hướng được bộc lộ bằng việc đưa ra những chương trình khuynh hướng hoạt động giải trí dạy học, những quy mô dạy học, những chương trình dạy học, chiêu thức đào tạo và giảng dạy, giải pháp dạy học, …
Một số quan điểm của lý luận dạy học
Komensky (1592 – 1670)
Ông là nhà sư phạm lỗi lạc của Tiệp Khắc vào thế kỉ 16 đã đặt nền móng cho lý luận dạy học với hai tác phẩm :
- Great Didactic: Lý luận dạy học vĩ đại
- Orbis Pictus: Dạy học bằng tranh ảnh
Những tác phẩm này được xuất bản tại Nurmberg năm 1657. Sau đây là một số ít quan
điểm của ông về dạy học :
- Ông cho rằng học chữ phải gắn liền với sự vật cụ thể, học không phải chỉ dựa vào sách vở mà phải dựa vào thiên nhiên;
- Nguyên tắc thích ứng tự nhiên và đảm bảo tính trực quan;
- Quá trình dạy học phải qua các giai đoạn: cảm giác, trí nhớ, tư duy và năng lực phê phán sáng tạo;
- Quá trình dạy học phải phù hợp với người học và sự hiểu biết là do các giác quan đem lại;
- Ngoài ra ông còn đóng góp rất quan trọng trong việc phát triển giáo dục nghề nghiệp trong một số ý tưởng phương pháp dạy học nghề nghiệp (Method of arts)
Komensky được nhìn nhận là nhà sư phạm lỗi lạc và là người sáng lập khoa sư phạm mới. Tư tưởng sư phạm của ông vẫn còn công dụng cho đến ngày này .
Jean Jacques Rousseau (1712 – 1778)
Ông là một trong những nhà sư phạm và là nhà xã hội đã gây ra hai cuộc cách mạng là : cách mạng xã hội và cách mạng giáo dục ở Pháp. Ông cho rằng :
- Dạy học là phát triển các giác quan;
- Thực tiễn cuộc sống đem lại kinh nghiệm tốt nhất;
- Hoạt động dạy học phải trên cơ sở hoạt động;
- Ông khuyến khích học nghề;
Johann Heinrich Pestalozzi (1746 – 1827)
Ông là người Thụy Sĩ, quan điểm của ông: dạy học là nghệ thuật nâng cao lòng khát vọng của con người và phương pháp của ông được tóm tắt như sau:
- Thích nghi việc dạy học với những vấn đề tâm lí;
- Nền tảng của sự hiểu biết là trực giác và ngôn ngữ: dạy toán phải cụ thể, dạy hình thể phải thông qua sự quan sát, dạy ngôn ngữ phải dựa vào các giác quan, tập đọc phải dựa vào ngôn ngữ;
- Giáo dục kỹ thuật là yếu tố cần thiết và mang lại giá trị thực tiễn;
- Giáo dục là khoa học và là nghệ thuật để rèn luyện trí tuệ và cải tạo xã hội;
Source: https://futurelink.edu.vn
Category: Tài liệu Toán học