Bàn về cách dạy và học online hiệu quả

Bởi
Bàn về cách dạy và học online hiệu quả ảnh 1

Trong bài viết Vượt qua những thử thách của giáo dục trực tuyến, chúng tôi đã giới thiệu cơ bản về tinh thần của phương pháp dạy học lấy việc thực hiện nhiệm vụ học tập làm trọng tâm. Ở bài viết này, xin được đi vào chi tiết và minh họa cụ thể hơn để bạn đọc dễ hình dung và áp dụng. Xin nhắc lại

1. 4.0 hay 0.4?

Một giáo viên trung học phổ thông san sẻ với chúng tôi rằng, cô đang dạy online theo kế hoạch năm học 2021 – 2022 này. Mỗi buổi học 5 tiết, hết môn này thì chuyển qua môn khác, từ lớp này “ vận động và di chuyển ” qua lớp khác. Tóm lại là lịch thao tác không có gì biến hóa so với trước đây, khi chưa có dịch.

Cách dạy học thì cũng là soạn giáo án như bình thường, đến giờ thì “vào lớp”, chào nhau, kiểm tra bài cũ, dẫn nhập vào bài mới, cô giảng, trò nghe – ghi, lâu lâu thì cũng hỏi một câu chiếu lệ như cách cũ. Đến buổi học tiếp theo thì lặp lại, vẫn y chang như thế.

Trước khi tiết học diễn ra nhiều ngày thì giáo án ( theo mẫu như trước nay ) phải được gửi lên một app chung để Trường và Sở kiểm tra, trấn áp. Mặc dù học viên học online tại nhà, giáo viên vẫn cứ phải đến trường, mỗi người ngồi một phòng với chiếc máy tính cá thể và bàn và ghế trống trước mặt. Cứ đúng giờ thì đăng nhập, học viên ào qua ; trong lúc giáo viên giảng bài thì vẫn có những bộ phận như Ban giám hiệu, Ban thi đua đi qua đi lại, canh chừng, ghi chép … Giáo viên phải cung ứng ID lớp học cho Ban giám hiệu, để họ vào ra lớp học tùy ý, không cần báo trước, không cần xin phép. Mô tả rút gọn trên kia hoàn toàn có thể giúp ta tưởng tượng ra kiểu dạy và học online đang được triển khai gần 2 năm nay trong giáo dục nước ta khi ứng phó với Covid-19. Về thực ra nó không khác gì phương pháp dạy học truyền thống lịch sử, chỉ thay lớp học với khoảng trống thực bằng màn hình hiển thị – khoảng trống ảo mà thôi. Rõ ràng, tất cả chúng ta thấy những cách thao tác trong khoảng trống lớp học truyền thống lịch sử là hoàn toàn có thể khả thi và mang lại hiệu quả nhất định nào đó do đặc trưng thiên nhiên và môi trường tiếp xúc và năng lực tương tác ; nhưng khi kênh tiếp xúc đã biến hóa gần như trọn vẹn mà cách dạy cách học vẫn không thay đổi, gần như là không hề có bất kể sự vận động và di chuyển đáng kể nào về phương pháp thì là không ổn định và chắc như đinh không có mấy hiệu quả. Có nhiều quan điểm cho rằng hiệu quả hay không là do ý thức của người học, điều ấy đúng, nhưng chỉ đúng một phần, và lại là cái phần không cơ bản. Giáo dục đào tạo có nghĩa vụ và trách nhiệm hình thành và nuôi lớn nơi ý thức cho người học, chứ không phải nhờ vào vào ý thức của họ – nói thế thì khác nào tự miễn trừ nghĩa vụ và trách nhiệm cho mình !

Tình yêu sinh ra từ lao động. Chúng ta không thể hy vọng về ý thức của người học khi mà bản thân đã làm thay mọi việc cho họ.

2. Dạy online thế nào cho hiệu quả?

Tôi xin đưa ra ví dụ về cách dạy online hiệu quả. Chẳng hạn tháng này tôi sẽ dạy cho lớp tôi 4 bài ( chủ đề, chủ điểm – từ đây gọi chung là “ chủ đề ” ), thì cuối tháng trước tôi sẽ dành 1-2 tiết để trình làng cơ bản về 4 bài học kinh nghiệm ấy, đưa kèm một hoặc 1 số ít chủ đề mà tôi cho là trọng tâm ở mỗi bài rồi để mỗi nhóm tự chọn lấy 1 chủ đề, nếu không thích những chủ đề do giáo viên đưa ra thì nhóm học viên hoàn toàn có thể tự yêu cầu chủ đề mà mình thích và cho là hay, nếu giáo viên thấy hài hòa và hợp lý thì chấp thuận đồng ý. Ở đây, tiềm năng cần đạt của mỗi bài học kinh nghiệm ( chủ đề ) là quan trọng nhất, và nó phải được giao cho học viên như một hướng đích. Học sinh sẽ thao tác cùng nhau ( qua hình thức online ) để triển khai xong chủ đề ấy, rồi phân công nhau trình diễn khi đến lịch “ thuyết trình ”. Theo lịch, mỗi nhóm sẽ hoàn thành xong chủ đề được giao và chuyển cho giáo viên và cả lớp đọc trước để sẵn sàng chuẩn bị câu hỏi tranh luận, phỏng vấn, đối thoại … Trong quy trình triển khai xong loại sản phẩm của mình, học viên hoàn toàn có thể liên tục trao đổi với giáo viên để được tư vấn, góp ý, giúp sức về học liệu v.v.

Buổi học online của chúng tôi sẽ là buổi làm việc của học sinh, giáo viên sẽ có mặt ở đó để cố vấn và hướng dẫn. Theo kế hoạch đã được lên từ trước, các nhóm sẽ lần lượt trình bày (ngắn gọn, trọng tâm vì thầy và các bạn trong các nhóm khác đã đọc trước rồi), sau khi đã trình bày xong thì nhóm phụ trách sẽ phải trả lời chất vấn của các thành viên trong lớp, kể cả của giáo viên. Cứ như thế, một không khí thảo luận, bàn cãi, cọ xát sẽ mỗi lúc một nóng lên… Một chủ đề như thế có thể được tiến hành trong thời gian từ vài tiết đến có khi cả tuần mới xong, tùy vào dung lượng, tính hấp hẫn, và cả diễn biến của cuộc thảo luận – vì các buổi trao đổi của lớp học sẽ được đẩy đi rất xa hoặc rất mới mẻ.

Giáo viên sẽ nhìn nhận, cho điểm trong suốt quy trình triển khai chủ đề của học viên, cả nhóm chủ trì lẫn học viên tham gia đối thoại. Đánh giá từ mẫu sản phẩm đến trình diễn, đặt câu hỏi tranh luận, vấn đáp phỏng vấn, văn hóa truyền thống tranh luận v.v. Đây chính là một trong những thôi thúc và động lực để học viên dần hình thành tính dữ thế chủ động, tự giác và lòng ham thích “ tranh cãi ”. Các phẩm chất sẽ được hình thành, bồi đắp và lớn lên theo thời hạn bằng một phương pháp lao động như vậy. Một lối học như vậy thì sự cứng ngắc, khuôn khổ, gò ép của kiểu giáo án truyền thống lịch sử, của kiểu pháp luật tiết học rập khuôn và sự “ theo dõi ”, giám sát, dò xét và bắt lỗi như trong những nhà trường đang làm giờ đây là không hề triển khai được. Chính vì vậy, việc dỡ bỏ những hàng rào hành chính cũng như sự siết chặt trình độ của người giáo viên phải được triển khai. Cần tạo ra một khoảng trống rộng nhất hoàn toàn có thể để những hoạt động giải trí giáo dục của thầy và trò được thực thi, ở đó không ai được can thiệp vào một cách thô bạo, không được lao lý một cách cơ giới, và tránh mọi sự trấn áp mang tính hành chính.

Tôn trọng người dạy và người học là điều kiện thiết yếu của thành công; quản lý đầu ra (chứ không phải quy định chặt cứng đến từng chữ trong giáo án của người dạy như nhiều nơi đang làm), và lấy chất lượng giáo dục làm thước đo là điều kiện tiên quyết cho sự hiện thực hóa của phương pháp này.