Soạn bài Đất nước (Nguyễn Khoa Điềm) – Trường THPT Thành Phố Sóc Trăng

Bởi

Soạn bài Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm chi tiết nhất do THPT Sóc Trăng biên soạn giúp các em tìm hiểu về tác phẩm Đất nước, thấy thêm một cái nhìn mới mẻ về đất nước qua cách cảm nhận của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm: “Đất nước là sự hội tụ, kết tinh bao công sức và khát vọng của nhân dân. Nhân dân là người làm ra đất nước”.

Thông qua bài soạn văn, những em cũng sẽ nắm được 1 số ít nét rực rỡ về nghệ thuật và thẩm mỹ của Nguyễn Khoa Điềm : giọng thơ trữ tình – chính luận, sự vận dụng phát minh sáng tạo nhiều yếu tố của văn hoá và văn học dân gian làm sáng tỏ thêm tư tưởng Đất Nước của Nhân dân .

     Cùng tìm hiểu bài soạn …..

Bạn đang xem : Soạn bài Đất nước ( Nguyễn Khoa Điềm )

Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩmĐất nước – Nguyễn Khoa Điềm

I. Tác giả Nguyễn Khoa Điềm

– Nguyễn Khoa Điềm sinh năm 1943 trong một mái ấm gia đình tri thức, giàu truyền thống cuội nguồn yêu nước và niềm tin cách mạng ở thôn Ưu Điềm, xã Phong Hòa, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên – Huế
– Học tập và trưởng thành trên miền Bắc, tham gia chiến đấu và hoạt động giải trí văn nghệ ở miền Nam .
– Là nhà hoạt động giải trí chính trị và văn nghệ, từng là Trưởng ban Tư tưởng văn hóa truyền thống Trung ương, Tổng thư kí Hội Nhà văn khóa V, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – tin tức .
– Thuộc thế hệ nhà thơ quá trình cuộc chiến tranh chống đế quốc Mĩ. Thơ ông mê hoặc bởi sự tích hợp giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người tri thức về đất nước, con người Nước Ta .
– Năm 2000, ông đã được nhận Trao Giải Nhà nước về văn học nghệ thuật và thẩm mỹ .
– Phong cách sáng tác :
+ Giàu chất suy tư, xúc cảm dồn nén .
+ Giọng thơ trữ tình chính luận .

II. Tác phẩm Đất nước

– Hoàn cảnh sáng tác: Bản trường ca Mặt đường khát vọng được tác giả hoàn thành ở chiến khu Trị – Thiên năm 1971, in lần đầu năm 1974, viết về sự thức tính của tuổi trẻ đô thị vùng tạm chiếm miền Nam về non sông đất nước, về sứ mệnh của thế hệ mình, xuống đường đấu tranh hòa nhập với cuộc chiến đấu chống đế quốc Mỹ xâm lược.

 – Vị trí đoạn trích: Đoạn trích Đất Nước rút từ phần đầu chương V của trường ca Mặt đường khát vọng lâu nay vẫn được xem là một trong những đoạn thơ hay về đề tài đất nước trong thơ Việt Nam hiện đại.

– Nội dung chính: Đất nước hiện lên qua cảm nhận mới mẻ của Nguyễn Khoa Điềm, là sự hội tụ và kết tinh bao công sức và khát vọng của nhân dân. Đất Nước của nhân dân, nhân dân là người làm ra Đất Nước.

– Bố cục đoạn trích Đất nước gồm 2 phần:

+ Phần 1 ( 42 câu đầu ) : Đất nước được cảm nhận từ nhiều phương diện lịch sử vẻ vang văn hoá dân tộc bản địa, chiều sâu của khoảng trống, chiều dài của thời hạn .
+ Phần 2 ( 47 câu cuối ) : Tư tưởng cốt lõi, cảm nhận về đất nước : Đất nước của Nhân dân .

>> Tham khảo: Sơ đồ tư duy Đất nước Nguyễn Khoa Điềm

Hướng dẫn soạn bài Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm

Gợi ý trả lời câu hỏi đọc hiểu bài Đất nước (Nguyễn Khoa Điềm) trang 122, 123 SGK Ngữ văn 12 tập 1.

Soạn bài Đất nước – Nguyễn Khoa Điềm ngắn gọn nhất

Câu 1 trang 122 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Đoạn thơ trình diễn sự cảm nhận và lí giải của tác giả về đất nước. Hãy chia bố cục tổng quan, gọi tên nội dung trữ tình của từng phần, khám phá trình tự tiến hành mạch tâm lý và xúc cảm của tác giả trong đoạn văn trên .

Trả lời:

– Bố cục và nội dung trữ tình mỗi đoạn :
+ Phần đầu : Từ đầu đến “ tạo ra sự đất nước muôn đời ” cảm nhận của tác giả về đất nước .
+ Phần sau : Phần còn lại : Đất nước của nhân dân, đất nước của ca dao lịch sử một thời .
– Mạch cảm hứng theo trình tự : từ cảm nhận đến triết luận .

Câu 2 trang 122 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Cảm nhận của nhà thơ về đất nước trong phần đầu đoạn trích dựa trên những phương diện nào ? Cảm nhận đó có gì khác so với những bài thơ cùng viết về đề tài này ?

Trả lời:

– Các phương diện cảm nhận của tác giả về đất nước :
+ Từ phương diện địa lí : hòn núi bạc, nước biển khơi
+ Từ phương diện lịch sử dân tộc : Lạc Long Quân và Âu Cơ đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng
+ Từ phương diện đời thường : miếng trầu, cái kèo, cái cột, hạt gạo, một nắng hai sương, giã, dần, sàng …
+ Đặc biệt là phương diện văn hoá – phong tục
– So với những tác giả khác cùng viết về đất nước, đây là sự cảm nhận thâm thúy và tổng lực hơn. soạn bài Đất nước – Nguyễn Khoa Điềm ( doctailieu.com )

Câu 3 trang 122 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Trong phần sau của đoạn trích ( từ “ Những người vợ nhớ chồng … ” đến hết ) tác giả đã làm điển hình nổi bật tư tưởng “ Đất nước của nhân dân ”. Tư tưởng ấy đã đưa đến những phát hiện sâu và mới của tác giả về địa lí, lịch sử vẻ vang, văn hoá của đất nước ta như thế nào ? Tư tưởng ấy điển hình nổi bật trong đoạn thơ này và trong nhiều bài thơ thời chống Mỹ. Vì sao ?

Trả lời:

– Tác giả có những nhìn nhận mới mẻ và lạ mắt về đất nước, những danh lam thắng cảnh :
+ Tác giả dẫn dắt cảm hứng về đất nước : lặp nhiều từ “ góp ” miêu tả cảm nhận độc lạ của tác giả về vạn vật thiên nhiên
+ Từ hình dáng tâm hồn đến lối sống của nhân dân đã hóa vào bóng hình đất nước
+ Biểu hiện của đất nước khai thác từ chiều sâu văn hóa truyền thống dân tộc bản địa, từ những điều rất đỗi bình dị của nhân dân
+ Đó là những cảm nhận, chiêm nghiệm, quan sát tinh xảo của tác giả
+ Tác giả nâng tầm những suy ngẫm trở thành tư tưởng “ đất nước ” .
– Điều mới lạ và điển hình nổi bật trong thơ chống Mĩ :
+ Nhà thơ khai thác chiều sâu về lịch sử vẻ vang, văn hóa truyền thống, truyền thống lịch sử, địa lý .
+ Những phát hiện mới về ý niệm Đất Nước lôi cuốn tình cảm của người nghe

Câu 4 trang 123 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Hãy nêu những ví dụ đơn cử và nhận xét về cách sử dụng vật liệu văn hoá dân gian của tác giả ( tục ngữ, ca dao, truyền thuyết thần thoại, phong tục … ). Từ đó tìm hiểu và khám phá những góp phần riêng của tác giả về nghệ thuật và thẩm mỹ diễn đạt. Vì sao nói, vật liệu văn hoá dân gian trong đoạn thơ này gây ấn tượng vừa quen thuộc vừa mới lạ ?

Trả lời:

Trong đoạn trích Đất Nước, tác giả sử dụng nhiều vật liệu văn học và văn hóa truyền thống dân gian từ ca dao, tục ngữ, đến truyền thuyết thần thoại, phong tục, …
Các vật liệu này khi đưa vào bài thơ đã được nhà thơ phát minh sáng tạo lại cho nên vì thế mà vừa quen thuộc lại vừa mới lạ. Ví dụ : Con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc, Yêu em từ thuở trong nôi, … những hình ảnh, mô típ nghệ thuật và thẩm mỹ của văn học văn hóa truyền thống dân gian để làm ra câu thơ, ý thơ của nhà văn ( ngày xửa rất lâu rồi, gừng cay muối mặn … )
=> Tác dụng : Tác giả đã gợi mở được một khoảng trống thẩm mỹ và nghệ thuật, một không khí, một giọng điệu riêng đưa người đọc vào một quốc tế xinh xắn, lãng mạn của ca dao, giọng điệu thần thoại cổ xưa dân gian nhưng vẫn mang sắc tố văn minh .

Soạn bài Đất nước – Nguyễn Khoa Điềm chi tiết cụ thể, hay nhất

Bài 1 trang 122 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Đoạn thơ trình bày sự cảm nhận và lí giải của tác giả về đất nước. Hãy chia bố cục, gọi tên nội dung trữ tình của từng phần, tìm hiểu trình tự triển khai mạch suy nghĩ và cảm xúc của tác giả trong đoạn văn trên.

Trả lời:

* Bố cục : đoạn thơ được chia làm 2 phần :
– Phần 1 : Từ đầu đến “ … Làm nên Đất Nước muôn đời ” : Những nét riêng trong cảm nhận về đất nước của Nguyễn Khoa Điềm .
– Phần 2 : Còn lại : Tư tưởng “ Đất Nước của Nhân dân ” .
* Sự link giữa hai phần chính là mạch xúc cảm xuyên suốt của tác giả về đất nước. Đất nước hiện lên thân thiện, thân thương, gắn bó với đời sống của con người, được nhìn nhận ở chiều dài lịch sử dân tộc, văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử. Đó là Đất Nước được viết hoa, Đất Nước trở thành đối tượng người tiêu dùng thẩm mĩ, tạo sắc thái tình cảm thâm thúy, ấn tượng với người đọc .

Bài 2 trang 122 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Cảm nhận của nhà thơ về đất nước trong phần đầu đoạn trích dựa trên những phương diện nào ? Cảm nhận đó có gì khác so với những bài thơ cùng viết về đề tài này ?

Trả lời:

Tác giả cảm nhận về đất nước trên những phương diện :
Cảm nhận của tác giả phong phú, đa dạng chủng loại từ nhiều bình diện
– Chiều dài lịch sử dân tộc ( quá khứ – hiện tại – tương lai ) :
+ Từ lịch sử một thời Long Quân, Âu Cơ
+ Nhà thơ nhấn mạnh vấn đề vào những kiếp người giản dị và đơn giản, bình tâm nhưng lại tạo ra sự đất nước
+ Họ là những người bảo vệ đất nước
+ Họ góp thêm phần to lớn vào quốc tế niềm tin và vật chất của đất nước
– Chiều rộng của khoảng trống – địa lí
+ Đất nước không chỉ bó hẹp mái ấm gia đình mà trải dài theo chiều dài đất nước
+ Đất nước là nguồn cội, khoảng trống thân thiện, gắn bó với đời sống mỗi người
+ Nhập hai từ “ đất ” và “ nước ” tương thích với miêu tả tình ý trong mỗi câu thơ
+ Là nơi sống sót bao thế hệ
– Bề dày truyền thống cuội nguồn – phong tục, văn hóa truyền thống, tâm hồn
+ Giữ phong tục, ăn trầu ( nét đẹp trong đời sống ý thức, tình cảm son sắc của người Việt )
+ Truyền thống đấu tranh chống giặc ngoại xâm
+ Đất nước gắn với truyền thống cuội nguồn đạo lí
=> Các phương diện thống nhất, bổ trợ lẫn nhau. Soạn văn bài Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm – THPT Sóc Trăng

Bài 3 trang 122 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Trong phần sau của đoạn trích ( từ “ Những người vợ nhớ chồng … ” đến hết ) tác giả đã làm điển hình nổi bật tư tưởng “ Đất nước của nhân dân ”. Tư tưởng ấy đã đưa đến những phát hiện sâu và mới của tác giả về địa lí, lịch sử vẻ vang, văn hoá của đất nước ta như thế nào ? Tư tưởng ấy điển hình nổi bật trong đoạn thơ này và trong nhiều bài thơ thời chống Mỹ. Vì sao ?

Trả lời:

– Phát hiện thâm thúy của tác giả trong đoạn thơ từ : “ Những người vợ nhớ chồng … ” đến hết bộc lộ ở những góc nhìn sau :
+ Những biểu lộ của đất nước được khai thác từ chiều sâu văn hoá của dân tộc bản địa cũng như từ những hoạt động và sinh hoạt đời thường rất đỗi bình dị của nhân dân. Đó là sự cảm nhận, chiêm nghiệm, quan sát rất thâm thúy và tinh xảo của tác giả .
+ Những suy ngẫm, chiêm nghiệm không dừng lại ở ghi chép đơn thuần mà nâng lên triết luận, tư tưởng : “ Đất nước của nhân dân ” .
– Những phát hiện này mới mẻ và lạ mắt và điển hình nổi bật trong thơ chống Mĩ vì :
+ Trước đó, những nhà thơ thường chỉ nói tới đất nước trên phương diện địa lí. Một số bài thơ khai thác chiều sâu của lịch sử dân tộc và văn hoá truyền thống cuội nguồn, nhưng chưa có ai nói tới những người dân vô danh .
+ Thời kì chống Mĩ, nhân dân Nước Ta, nhất là nhân dân miền Nam ở vùng địch tạm chiếm được nghe nhiều về tình yêu đất nước, nhưng nhân dân ta rất tâm đắc với những dòng thơ này bởi chất bình dân, cũng như những phát hiện về văn hoá dân gian trong ý niệm về đất nước của Nguyễn Khoa Điềm .

Bài 4 trang 123 SGK Ngữ văn 12 tập 1

Hãy nêu những ví dụ đơn cử và nhận xét về cách sử dụng vật liệu văn hoá dân gian của tác giả ( tục ngữ, ca dao, thần thoại cổ xưa, phong tục … ). Từ đó tìm hiểu và khám phá những góp phần riêng của tác giả về thẩm mỹ và nghệ thuật diễn đạt. Vì sao nói, vật liệu văn hoá dân gian trong đoạn thơ này gây ấn tượng vừa quen thuộc vừa mới lạ ?

Trả lời:

– Tác giả sử dụng vật liệu văn hóa truyền thống dân gian rất đa dạng chủng loại khiến cho đoạn thơ có sức sống, sự mê hoặc đặc biệt quan trọng .
+ Nhiều bài ca dao, truyện cổ tích, những câu thành ngữ, tục ngữ đã được kêu gọi .
+ “ Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn ” ⇒ Ca dao “ Em ơi chua ngọt đã từng – Gừng cay muối mặn ta đừng quên nhau ” .
+ “ Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng ” ⇒ Thành ngữ “ Một nắng hai sương ” .
+ “ Đất nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm ” ⇒ Bài ca dao Khăn thương nhớ ai .
+ “ Những người vợ nhớ chồng còn góp cho Đất Nước những núi Vọng Phu ” ⇒ sự tích núi Vọng Phu .
+ Cặp vợ chồng yêu nhau góp nên hòn Trống Mái ⇒ Sự tích hòn Trống mái .
+ Truyện Thánh Gióng, truyền thuyết thần thoại Hùng Vương, Núi Bút, Non Nghiên, Vịnh Hạ Long, …
– Đóng góp của tác giả đã đưa vào thơ Nước Ta vật liệu văn hóa truyền thống phong tục, tạo ra một cách nhìn mới về đất nước .
– Chất liệu văn hóa truyền thống dân gian ở đoạn trích này gợi ấn tượng vừa quen thuộc vừa mới lạ :
+ Quen thuộc vì những hình ảnh, cụ thể trong văn hóa truyền thống phong tục dân gian rất thân thiện với con người Nước Ta .
+ Mới lạ vì trong thơ nói riêng và trong văn học nói chung chưa có ai nói về đất nước bằng cách khai thác vật liệu văn hóa truyền thống dân gian này .

Xem thêm: Sơ đồ tư duy Đất nước – Nguyễn Khoa Điềm

Soạn bài Đất nước Nguyễn Khoa Điềm – Ngữ văn 12 nâng cao

Bài soạn Đất nước – Nguyễn Khoa Điềm chương trình nâng cao vẫn đang được THPT Sóc Trăng tìm hiểu và khám phá và biên soạn, và sớm san sẻ cho những bạn học viên tìm hiểu thêm ngay khi tài liệu hoàn thành xong .
Tổng kết

  • Đoạn trích Đất Nước đã thể hiện cảm nghĩ mới mẻ của tác giả về đất nước qua những vẻ đẹp được phát hiện ở chiều sâu trên nhiều bình diện: lịch sử, địa lí, văn hoá,…
  • Đóng góp riêng của đoạn trích là ở sự nhấn mạnh tư tưởng “Đất Nước của Nhân dân” bằng hình thức biểu đạt giàu suy tư, qua giọng thơ trữ tình – chính luận sâu lắng, thiết tha.
  • Các chất liệu của văn hoá dân gian được sử dụng nhuẩn nhị, sáng tạo, đem lại sức hấp dẫn cho đoạn trích.

>> Bài soạn tiếp theo: Soạn bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi

// Các em vừa tham khảo nội dung chi tiết bài soạn văn Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm do THPT Sóc Trăng biên soạn. Mong rằng nội dung của bài hướng dẫn soạn bài Đất nước này sẽ giúp các em ôn tập và nắm vững các kiến thức quan trọng của tác phẩm. Chúc các em luôn đạt được những kết quả cao trong học tập.

Hướng dẫn soạn bài Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm, gợi ý trả lời câu hỏi đọc hiểu trang 117 SGK Ngữ Văn lớp 12 tập 1.

Đăng bởi : trung học phổ thông Sóc Trăng
Chuyên mục : Giáo dục đào tạo