Bạn đang cần tìm tài liệu hướng dẫn soạn bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc của Nguyễn Đình Chiểu thuộc chương trình học môn Ngữ Văn Lớp 11. Bạn đã tìm đúng! Bài viết này Đọc Tài Liệu sẽ gửi đến các bạn đầy đủ hướng dẫn soạn cả 2 phần 1 và phần 2 của bài học này.
Cùng tham khảo ….
Kiến thức cơ bản về tác giả, tác phẩm
I. Tác giả
a. Cuộc đời
– Nguyễn Đình Chiểu ( 1822 – 1888 ) quê ở làng Bình Thới, huyện Tỉnh Bình Dương. Ông xuất thân trong một mái ấm gia đình nhà nho. Năm 1843, ông đỗ tú tài .- Năm 1846, ông ra Huế học, liên tục thi tú tài tại quê cha thì nghe tin mẹ mất. Trên đường về chịu tang mẹ, ông bị đau mắt rồi mù. Ông quay trở lại Gia Định, mở trường dạy học, bốc thuốc chữa bệnh cho dân .- Khi giặc Pháp vào Gia Định, ông đã cùng những lãnh tụ bàn mưu, tính kế đánh giặc. Nam Kì mất, ông trở lại Bến Tre, giữ trọn tấm lòng chung thủy với dân, với nước .
b. Sự nghiệp thơ văn
– Các tác phẩm chính : Trong tiến trình đầu, trước khi Pháp đến Nam Kì, ông viết Truyện Lục Vân Tiên và Dương Từ – Hà Mậu. Sau khi giặc Pháp đến Nam Kì ông viết Chạy giặc, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, Văn tế Trương Định, Ngư Tiều phỏng vấn y thuật …- Nội dung thơ văn :+ Đề cao lí tưởng đạo đức, tư tưởng nhân nghĩa+ Thể hiện lòng yêu nước thương dân- Nghệ thuật thơ văn :+ Vẻ đẹp trong thơ ông không phát lộ rực rỡ tỏa nắng hình thức bề ngoài mà tiềm ẩn ở tầng sâu xúc cảm suy ngẫm. Bút pháp trữ tình xuất phát từ cõi tâm trong sáng, lòng yêu thương con người của nhà thơ khi nào cũng nồng đậm hơi thở đời sống+ Thơ văn của ông mang đậm chất Nam Bộ .II. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh ra đời:
– Bài văn tế được viết theo nhu yếu của tuần phủ Gia Định Đỗ Quang để tế những nghĩa sĩ đã hi sinh trong trận tập kích đồn quân Pháp ở Cần Giuộc vào đêm 16-12-1861 .
– Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc không đơn thuần là sản phẩm của nghệ thuật cá nhân mà còn là tác phẩm mang tính quốc gia, thời đại.
b. Thể loại
– Bài văn tế được viết theo thể phú luật Đường luật
c. Nội dung chính
– Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc đã dựng nên một bức tượng đài nghệ thuật và thẩm mỹ sừng sững về người nông dân tương ứng với những phẩm chất vốn có ngoài đời của họ- Là tiếng khóc bi tráng cho một thời kì lịch sử dân tộc đau thương nhưng vĩ đại của dân tộc bản địa .
d. Bố cục
– Đoạn 1 ( câu 1, 2 – lung khởi ) : Hoàn cảnh chiến đấu và hi sinh của nghĩa quân- Đoạn 2 ( từ câu 3 đến 15 – thích thực ) : Cuộc đời, cảnh chiến đấu gan góc của nghĩa quân- Đoạn 3 ( từ câu 16 đến 23 – ai vãn ) : Sự hi sinh cao quý của người nghĩa quân- Đoạn 4 ( câu 24 đến 30 – kết ) : Niềm tự hào và thương tiếc về những người đã hi sinh
e. Giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật
Giá trị nội dung và nghệ thuật của Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc bao gồm:
* Giá trị nội dung
Tiếng khóc bi thương của Nguyễn Đình Chiểu cho một thời kì lịch sử vẻ vang ” khổ nhục nhưng vĩ đại ” của dân tộc bản địa trong cuộc đọ sức với quân địch xâm lược – thực dân Pháp, một trong những đế chế quân sự chiến lược hùng mạnh nhất trên quốc tế lúc bấy giờ .Bức tượng đài bất tử về những người nông dân nghĩa sĩ Cần Giuộc đã dũng mãnh chiến đấu và hi sinh vì Tổ quốc. Hình ảnh của những con người ấy hiện lên với vẻ đẹp bi tráng – vừa mang nét bi thương nhưng không mất đi vẻ hùng dũng, gân guốc .Lần tiên phong trong văn học Nước Ta, người nông dân có một vị trí TT và hiện ra với rất cả vẻ đẹp tâm hồn lẫn phẩm chất của họ : Giản dị, chân chất trong những ngày thường nhưng lại anh hùng, quật cường khi đứng trước mũi súng của quân địch .
* Giá trị nghệ thuật
Bài văn tế mang đậm chất trữ tình, với những hình ảnh và giọng điệu xót thương, ca tụng những người nghĩa sĩ nông dân .Thủ pháp tương phản và cấu trúc của thể văn biền ngẫu đã tạo cho bài văn tế một sự sang trọng và quý phái khi soi chiếu cuộc sống của những người nông dân Cần Giuộc trước kia với những nghĩa sĩ Cần Giuộc giờ đây .Ngôn ngữ vừa trân trọng, vừa dân dã, thân mật mang đậm sắc thái Nam Bộ .Xem thêm : Sơ đồ tư duy Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc
Soạn bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc khá đầy đủ
I. Soạn bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc phần 1 : Tác giả
Hướng dẫn soạn bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc – tác giả ngắn nhất dưới đây cho những em soạn bài một cách ngắn gọn nhưng rất đầy đủ .
Bài 1 trang 59 SGK Ngữ văn 11 tập 1
Những nét chính về cuộc sống Nguyễn Đình Chiểu. Anh ( chị ) cảm nhận thâm thúy điều gì qua cuộc sống nhà thơ .
Trả lời
Những nét chính về cuộc sống Nguyễn Đình Chiểu :- Xuất thân trong mái ấm gia đình nhà nho, cha ông làm quan trong triều, mẹ ông là vợ thứ .- Ông đỗ tú tài năm 1843 .- Trên đường về quê chịu tang mẹ thì ông bị đau mắt nặng rồi bị mù. Ông về Gia Định mở trường dạy học, bốc thuốc chữa bệnh .- Khi giặc Pháp đánh vào Gia Định, ông đã chiến đấu chống lại quân địch xâm lược bằng cả mưu lược lẫn ngòi bút văn chương .
Bài 2 trang 59 SGK Ngữ văn 11 tập 1
Tìm hiểu giá trị thơ văn Nguyễn Đình Chiểu :
a. Dựa vào những đoạn trích đã học về Truyện Lục Vân Tiên, hãy cho biết lí tưởng đạo đức của Nguyễn Đình Chiểu được xây dựng chủ yếu trên cơ sở tình cảm nào?
b. Nội dung trữ tình yêu nước trong thơ văn Nguyễn Đình Chiểu ? Tác động tích cực của những sáng tác thơ văn ấy so với cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đương thời ?c. Theo anh ( chị ) sắc thái Nam Bộ độc lạ của thơ văn Nguyễn Đình Chiểu bộc lộ ở những điểm nào ?
Trả lời
a. Nguyễn Đình Chiểu là một nhà nho bởi tư tưởng đạo đức, nhân nghĩa của ông
– Người có tư tưởng đạo đức thuần phác, thấm đẫm tinh thần nhân nghĩa yêu thương con người- Sẵn sàng nuôi nấng con người trong cơn hoạn nạn- Những nhân vật lý tưởng : con người sống nhân hậu, thủy chung, biết sống thẳng thắn, dám đấu tranh chống lại những thế lực bạo tàn
b. Nội dung của lòng yêu nước thương dân
– Ghi lại chân thực thời kì đau thương của quốc gia, khuyến khích lòng căm thù quân giặc, nhiệt liệt biểu dương người anh hùng nghĩa sĩ hi sinh vì Tổ quốc- Tố cáo tội ác của quân địch, lên án những kẻ bán nước, cầu vinh- Ca ngợi những người sĩ phu yêu nước, giữ niềm tin vào ngày mai, quật cường trước quân địch, khuyến khích lòng yêu nước, ý chí cứu nước
c. Nghệ thuật của ông mang đậm dấu ấn của người dân Nam Bộ
– Nhân vật đậm lời ăn lời nói mộc mạc, giản dị và đơn giản, lối thơ thiên về kể, hình ảnh mỗi nhân vật đều đậm chất Nam Bộ- Họ sống vô tư, phóng khoáng, ít bị ràng buộc bởi phép tắc, nghi lễ, nhưng họ sẵn sàng chuẩn bị hi sinh về nghĩa
Bài 3 trang 59 SGK Ngữ văn 11 tập 1
Với những kỹ năng và kiến thức đã học về Nguyễn Trãi và Nguyễn Đình Chiểu, anh ( chị ) cảm nhận được điều gì thân mật về tư tưởng nhân nghĩa giữa hai nhà thơ này ? Hãy trình diễn quan điểm của mình .
Trả lời
Nguyễn Đình Chiểu và Nguyễn Trãi có những điều ấy thân mật về tư tưởng nhân nghĩa :- Nguyễn Trãi lấy nhân nghĩa là nền tảng, vì quyền lợi và nghĩa vụ của nhân dân- Nguyễn Đình Chiểu thì phạm trù nhân nghĩa mới thực sự lan rộng ra đến nhân dân, thân thiện thực sự với nhân dân, đó là bước tiến dài của tư tưởng
Soạn bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc phần 1 : Luyện tập (trang 59 SGK)
Nhận định trên của Xuân Diệu đã khái quát tổng thể tình cảm, tấm lòng của Nguyễn Đình Chiểu với nhân dân :- Tấm lòng yêu nước, lòng căm thù giặc là điều luôn hiện hữu trong ông- Ông dùng tấm lòng nhiệt thành, trân trọng nâng niu những người lao động bình dị- Ông ca tụng phẩm chất và vẻ đẹp của những người lao động- Ông dành vị trí quan trọng để ngợi ca niềm tin yêu nước thâm thúy, nhiệt thành của những người lao động
II. Soạn bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc phần 2 : Tác phẩm
Hướng dẫn học bài và vấn đáp phần rèn luyện trang 65 sách giáo khoa ( SGK ) :
Bài 1 trang 65 SGK Ngữ văn 11 tập 1
Đọc Tiểu dẫn, nắm những nét cơ bản về văn bản. Tìm bố cục tổng quan bài văn tế này ?
Trả lời
Bố cục của bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc :- Lung khởi ( Từ đầu đến tiếng vang như mõ ) là cảm tưởng khái quát về cuộc sống những người nghĩa sĩ Cần Giuộc .- Thích thực ( Từ Nhớ linh xưa … đến tàu đồng súng nổ ) là hồi tưởng cuộc sống và công đức của người nghĩa sĩ .- Ai vãn ( Từ Ôi ! Những lăm lòng nghĩa lâu dùng đến cơn bóng xế dật dờ trước ngõ ) là lời thương tiếc người chết của tác giả và người thân trong gia đình của những nghĩa sĩ .- Kết ( còn lại ) là tình cảm xót thương của người đứng tế so với linh hồn người chết .
Bài 2 trang 65 SGK Ngữ văn 11 tập 1
Hình ảnh người nông dân nghĩa sĩ được tái hiện trong bài văn tế như thế nào ? Theo anh ( chị ), đoạn văn miêu tả này đạt giá trị thẩm mỹ và nghệ thuật cao ở những điểm nào ?
Trả lời
Vẻ đẹp của hình tượng người nông dân trong Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc được biểu lộ như sau :- Hình ảnh người nông dân nghĩa sĩ :+ Trong đời sống thông thường : cui cút làm ăn, toan lo nghèo khó, chỉ biết ruộng trâu, việc cuốc, việc cày, việc bừa, việc cấy, tay vốn quen làm .⇒ Cuộc sống nghèo khó, khó khăn vất vả lao động, chất phác, cần mẫn .+ Khi có giặc ngoại xâm : một manh áo vải, dao tu, nón gõ, không đợi mang bao tấu, bầu ngòi, tay cầm ngọn tầm vông nhưng đạp rào lướt tới, coi giặc như không, đâm ngang, chém ngược, …⇒ Với vũ khí thô sơ, chưa quen với binh đao nhưng họ vẫn chiến đấu kiên cường, lao vào vì lòng yêu nước .⇒ Hình ảnh xinh xắn, lớn lao, cao quý .- Giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ :+ Nhân vật được khắc họa trên hai bình diện trái chiều, trái ngược nhưng lại bổ trợ ý nghĩa cho việc kiến thiết xây dựng nhân vật .+ Nghệ thuật ngôn từ : ngôn từ giàu hình ảnh, sắc tố hình tượng cao, tích hợp giữa ngôn từ bác học và ngôn từ tầm trung .+ Bút pháp trữ tình phối hợp thuần thục với tự sự, đậm đặc những yếu tố miêu tả .
Bài 3 trang 65 SGK Ngữ văn 11 tập 1
Tiếng khóc bi tráng của tác giả xuất phát từ nhiều nguồn cảm hứng. Theo anh ( chị ) đó là những xúc cảm gì ? Vì sao tiếng khóc đau thương này lại không hề bi lụy .
Trả lời
– Tiếng khóc của tác giả xuất phát từ xúc cảm, sự xót thương so với người liệt sĩ+ Nỗi nuối tiếc, hận cho những người phải hi sinh sự nghiệp dang dở, chí nguyện chưa thành+ Nỗi xót xa của mái ấm gia đình mất người thân trong gia đình+ Nỗi căm hờn những kẻ gây ra khó khăn vất vả, đau khổ+ Tiếng khóc uất nghẹn trước tình cảnh đau thương của dân tộc bản địa- Nhà thơ thay mặt đại diện nhân dân khóc thương biểu dương công của những người nghĩa sĩ+ Tiếng khóc hướng về cái chết và hướng về đời sống đau thương, khổ nhục của dân tộc bản địa trước làn sóng xâm lăng của thực dân+ Tiếng khóc khuyến khích niềm tin chiến đấu, sự nghiệp còn dang dở của người nghĩa sĩ⇒ Tiếng khóc tuy bi thiết nhưng không đượm màu tang tóc, thê lương lê dài bởi nó mang âm hưởng tự hào, của sự khẳng định chắc chắn
Bài 4 trang 65 SGK Ngữ văn 11 tập 1
Sức quyến rũ can đảm và mạnh mẽ của bài văn tế hầu hết là do những yếu tố nào ? Hãy nghiên cứu và phân tích 1 số ít câu tiêu biểu vượt trội .
Trả lời
Bài văn tế có sức biểu cảm can đảm và mạnh mẽ bởi nó biểu lộ xúc cảm chân thành, sâu nặng, mãnh liệt của nhà thơ :+ Đau đớn bấy ! Mẹ già ngồi khóc trẻ, ngọn đèn khuya leo lét trong lều, não nùng thay- Nó có sức gợi sâu xa trong trong lòng người đọc- Giọng điệu rất phong phú, đặc biệt quan trọng gây ấn tượng ở những câu văn bi tráng, thống thiết+ Thà thác mà đặng câu địch khái … ở với man di rất khổ- Giọng văn bi tiết, sức quyến rũ từ những hình ảnh bi tráng ( manh áo vải, rơm con cúi, ngọn đèn leo lét … )
Soạn bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc phần 2 : Luyện tập trang 65 SGK
Bài 1 trang 65 SGK Ngữ văn 11 tập 1
Đọc diễn cảm bài văn tế. ( học viên tự làm )Bài 2 rèn luyện trang 65 SGK Ngữ văn 11 tập 1Nói về ý niệm sống của ông cha ta thời kì đầu cuộc kháng chiến chống Pháp, Giáo sư Trần Văn Giàu đã viết : ” Cái sống được cha ông ta ý niệm là không hề tách rời với hai chữ nhục, vinh. Mà nhục hay là vinh là sự nhìn nhận theo thái độ chính trị so với cuộc xâm lược của Tây : đánh Tây là vinh, theo Tây là nhục ” .Anh ( chị ) hãy viết một đoạn văn ngắn nghiên cứu và phân tích những câu trong bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc biểu lộ không thiếu, thâm thúy triết lí nhân sinh đó .
Gợi ý:
Để làm sáng tỏ quan điểm của Giáo sư Trần Văn Giàu : ” Cái sống được cha ông ta ý niệm là không hề tách rời với hai chữ nhục, vinh. Mà nhục hay vinh là sự nhìn nhận theo thái độ chính trị so với cuộc xâm lược của Tây : đánh Tây là vinh, theo Tây là nhục ”, hoàn toàn có thể dẫn ra và nghiên cứu và phân tích những câu văn như :- Mười năm công vỡ ruộng, chưa ắt còn danh nổi như phao ; một trận nghĩa đánh Tây, tuy là mất tiếng vang như mõ- Sống làm chi theo quán tả đạo, quăng vùa hương, xô bàn độc, thấy lại thêm buồn ; sống làm chỉ ỏ lính mã tà, chia rượu lạt, gặm bánh mì, nghe càng thêm hổ .- Thà thác mà dặng câu địch khái, về theo tổ phụ cũng vinh ; hơn còn mà chịu chữ đầu Tây, ở với man di rất khổ .- Thác mà trả nước non rồi nợ, danh thơm đồn sáu tỉnh chúng đều khen ; thác mà ưng dinh miếu để thờ, tiếng ngay trải muôn đời ai cũng mộ .- Sống đánh giặc, thác cũng đánh giặc, linh hồn theo giúp cơ binh, muôn kiếp nguyện trả thù kia=> Quan niệm về sống vinh – nhục của những người nghĩa sĩ nông dân cũng chính là ý niệm sống của nhân dân ta thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp. Họ là những người nông dân quanh năm bán mặt cho đất, bán sống lưng cho trời, cả cuộc sống chỉ biết làm ruộng siêng năng để kiếm kế sinh nhai. Thế nhưng tận mắt chứng kiến sự bạo tàn, ngang ngược của thực dân Pháp, những con người ấy đã quả cảm đứng lên chống lại. Trong tay họ chỉ có những vũ khí thô sơ, là cây gậy tầm vông, dao phay, con rơm, con cúi nhưng họ cũng khiến cho giặc thấp thỏm. Và dù, hiệu quả của đại chiến là họ phải hi sinh tính mạng con người của mình nhưng tiếng vang của họ vẫn còn mãi. Những con người ấy thà chết chứ không chịu khuất phục dưới gót giày của kẻ xâm lược. Họ chết trong vinh quang chứ nhất định không chịu sống trong nhục nhã, cúi đầu khúm núm với những kẻ ngoại lai ngay trên mảnh đất của ông cha mình .
—TỔNG KẾT—
- Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc của Nguyễn Đình Chiểu là tiếng khóc bi tráng cho một thời kì lịch sử đau thương nhưng vĩ đại của dân tộc, là bức tượng đài bất tử về những người nông dân nghĩa sĩ Cần Giuộc đã dũng cảm chiến đấu hi sinh vì Tổ quốc.
- Bài văn tế cũng là một thành tựu xuất sắc về nghệ thuật xây dựng hình tượng nhân vật, kết hợp nhuần nhuyễn chất trữ tình và tính hiện thực; ngôn ngữ bình dị, trong sáng, sinh động.
Tham khảoNhững bài văn mẫu về tác phẩm văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc
// Trên đây là toàn bộ nội dung hướng dẫn soạn bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc của Nguyễn Đình Chiểu gồm 2 phần đã được Đọc Tài Liệu biên soạn để các bạn cùng tham khảo. Chúc các bạn luôn gặp được nhiều thành công.
Source: https://futurelink.edu.vn
Category: Tin tổng hợp