Soạn bài Đại cáo bình ngô – Bình Ngô đại cáo – Phần 2: Tác phẩm (chi tiết) | Soạn văn 10 chi tiết

Bởi

Video hướng dẫn giải

Lựa chọn câu để xem giải thuật nhanh hơn

Câu 1

Video hướng dẫn giải

Câu (trang 23 SGK Ngữ văn 10 tập 2)

Bài Đại cáo bình Ngô gồm 4 đoạn. Hãy tóm lược nội dung của từng đoạn. Nội dung của từng đoạn hướng vào chủ đề chung của bài cáo là nêu cao tư tưởng nhân nghĩa và tư tưởng độc lập dân tộc như thế nào?

Lời giải chi tiết:

Bố cục: 4 phần

– Đoạn 1 : Khẳng định tư tưởng nhân nghĩa và chân lý độc lập dân tộc bản địa của nước Đại Việt .
– Đoạn 2 : Nêu cao lòng căm thù, tố cáo và lên án nóng bức tội ác của giặc Minh .
– Đoạn 3 : Kể lại diễn biến của cuộc kháng chiến từ khi khởi đầu rất là khó khăn vất vả đến lúc thắng lợi trọn vẹn, nêu cao sức mạnh tư tưởng nhân nghĩa và sức mạnh của lòng yêu nước kết tinh thành sức mạnh của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn .
– Đoạn 4 : Lời công bố hoà bình, khẳng định chắc chắn ý nghĩa của cuộc kháng chiến.

Câu 2

Video hướng dẫn giải

(trang 23 SGK Ngữ văn 10 tập 2)

Tìm hiểu đoạn mở đầu (Từ “Từng nghe” đến “chứng cớ còn ghi”):

a) Có những chân lý nào được khẳng định để làm chỗ dựa, làm căn cứ xác đáng cho việc triển khai toàn bộ nội dung bài cáo?

b) Vì sao đoạn mở đầu có ý nghĩa như lời tuyên ngôn độc lập?

c) Tác giả đã có cách viết như thế nào để làm nổi bật niềm tự hào dân tộc? 

(Lưu ý cách dùng từ, sử dụng nghệ thuật so sánh, câu văn biền ngẫu sóng đôi, cân xứng, cách nêu dẫn chứng từ thực tiễn,…)

Lời giải chi tiết:

a. Nguyễn Trãi nêu nguyên tắc chính nghĩa làm chỗ dựa, làm địa thế căn cứ xác đáng để tiến hành hàng loạt nội dung bài cáo. Nguyên lý này có hai nội dung : tư tưởng nhân nghĩa và chân lý về sự sống sót độc lập của nước Đại Việt .
b. Đoạn khởi đầu có ý nghĩa như lời tuyên ngôn độc lập, do tại sau khi nêu cao tư tưởng nhân nghĩa, tác giả nói về sự sống sót độc lập, chủ quyền lãnh thổ của nước Đại Việt như một chân lý khách quan hiển nhiên, vốn có truyền kiếp .
c. Để làm điển hình nổi bật niềm tự hào dân tộc bản địa. Nguyễn Trãi đã đưa ra những yếu tố cơ bản để xác lập độc lập, chủ quyền lãnh thổ : cương vực chủ quyền lãnh thổ, phong tục tập quán, nền văn hiến truyền kiếp và đặc biệt quan trọng những triều đại phong kiến Nước Ta song song với những triều đại phong kiến Trung Quốc .
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời gây nền độc lập
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên xưng đế một phương

Câu 3

Video hướng dẫn giải

(trang 23 SGK Ngữ văn 10 tập 2)

Tìm hiểu đoạn 2 (Từ “Vừa rồi” đến “Ai bảo thần dân chịu được”):

a. Tác giả đã tố cáo những âm mưu, những hành động tội ác nào của giặc Minh? Âm mưu nào là thâm độc nhất? Tội ác nào là man rợ nhất?

b. Nghệ thuật của đoạn cáo trạng tội ác kẻ thù có gì đặc sắc? (Lưu ý những câu văn giàu hình tượng; giọng văn thay đổi linh hoạt, phù hợp với cảm xúc.)

Lời giải chi tiết:

a. Nguyễn Trãi đã đứng trên lập trường dân tộc bản địa để vạch rõ thủ đoạn của giặc Minh và đứng trên lập trường nhân bản để tố cáo chủ trương quản lý thâm độc và tội ác của giặc. Đó là thủ đoạn cướp nước, là luận điệu “ phù Trần diệt Hồ ” bịp bợm. Đó là tội “ nướng dân đen “ vùi con đỏ ”, “ nặng thuế khoá ”, “ tàn hại cả giống côn trùng nhỏ cây cối / đó là những thủ đoạn hiểm độc và những tội ác tàn khốc .
b. Nghệ thuật :
– Tác giả dùng hình tượng có sức khái quát cao :
Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn
Vùi con đỏ xuống hầm tai vạ
– Dùng những câu văn giàu xúc cảm, hình tượng
– Giọng văn, nhịp điệu đổi khác linh động
– Lời văn uất hận trào sôi, phối hợp với niềm thương cảm tha thiết, khi nghẹn ngào, khi tấm tức

Câu 4

Video hướng dẫn giải

(trang 23 SGK Ngữ văn 10 tập 2)

Tìm hiểu đoạn 3 (Từ “ta đây” đến“cũng là chưa thấy xưa nay”)

a. Giai đoạn đầu của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn được tác giả tái hiện như thế nào? (Có những khó khăn gian khổ gì? Người anh hùng Lê Lợi tiêu biểu cho cuộc khởi nghĩa có ý chí, quyết tâm như thế nào? Sức mạnh nào giúp quân ta chiến thắng?)

b) Khi tái hiện giai đoạn phản công thắng lợi, bài cáo miêu tả bức tranh toàn cảnh cuộc khởi nghĩa Lam Sơn:

– Cho biết có những trận đánh nào, mỗi trận có đặc điểm gì nổi bật?

– Phân tích những biện pháp nghệ thuật miêu tả thế chiến thắng của ta và sự thất bại của giặc.

– Phân tích tính chất hùng tráng của đoạn văn được gợi lên từ ngôn ngữ, hình ảnh, nhịp điệu câu văn.

Lời giải chi tiết:

 a. Giai đoạn đầu của cuộc khởi nghĩa được tác giả chủ yếu tập trung khắc hoạ hình tượng Lê Lợi. Chân dung vị tướng hiện lên qua cách xưng danh khẳng khái (Ta đây: núi Lam Sơn dấy nghĩa…), qua lòng căm thù giặc sâu sắc (ngẫm thù lớn… căm giặc nước…) qua ý thức tự giác và nhiệt huyết cứu nước trở thành thường trực (Đau lòng nhức óc…, Nếm mật nằm gai…, Quên ăn vì giận… Ngẫm trước đến nay…, Chỉ băn khoăn một nỗi đồ hồi….), qua đó thái độ cầu hiền (Tấm lòng cứu nước… còn dành phía tả), qua tinh thần khắc phục khó khăn (Khi Linh Sơn… khắc phục gian nan), qua khả năng thu phục lòng người tạo ra nên sức mạnh đoàn kết quân dân (Nhân dân bốn cõi… chén rượu ngọt ngào), đặc biệt là mưu chức tài giỏi (thế trận xuất kỹ… lấy ít địch nhiều).

– Tác giả đã sử dụng những từ ngữ, điển cố, hình ảnh có sức diễn đạt lớn để dựng lên chân dung vừa đủ của người anh hùng dân tộc bản địa Lê Lợi khiến cho người đọc tự hào, ngưỡng mộ, cảm phục .
– Sức mạnh giúp quân ta thắng lợi chính là sức mạnh đoàn kết toàn dân. Nguyễn Trãi trong bản tuyên ngôn độc lập này đã tôn vinh vai trò và sức mạnh của nhân dân .

b. Khi tái hiện giai đoạn phản công thắng lợi, bài cáo miêu tả bức tranh toàn cảnh cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.

Với giọng văn tung hoành, cuồn cuộn khí thế như một bản anh hùng ca thắng lợi ; với những hình ảnh so sánh tương phản độc lạ, tác giả đã miêu tả thành công xuất sắc khí thế thắng lợi của quân ta và sự thất bại thảm hại của giặc Minh. So sánh qua sơ đồ sau :

Nghĩa quân Lam Sơn Quân Minh
– Sấm vang chớp giật, trúc chẻ tro bay ; thừa thắng ruổi dài … – Nghe hơi mà mất vía ; nín thở cầu thoát thân, máu chảy thành sông ; thây chất đầy nội
– Đưa lưỡi dao tung phá ; bốn mặt vây thành ; người hùng hổ ; kẻ vuốt nanh gươm mài đá, voi uống nước, sạch không kình ngạc, tan tác chim muông, cơn gió to, tổ kiến hổng – Lê gối dâng tờ tạ tội : trói tay tự xin hàng : thây chất đầy đường ; máu trôi đỏ nước ; máu chảy trôi chày ; thây chất thành núi ; cỏ nội đầm đìa máu đen

Đó là những hình ảnh “ bộc lộ quy mô ngoài hành tinh khổng lồ của sức mạnh chính nghĩa ” ( Trần Đình Sử ). Bên cạnh việc sử dụng hình ảnh ẩn dụ, so sánh, tương phản, tác giả còn sử dụng thẩm mỹ và nghệ thuật liệt kê, trùng điệp, câu văn, nhịp điệu dài ngắn xen kẽ, sự biến hoá linh động, tài tình tạo nên âm hưởng vừa hào hùng vừa can đảm và mạnh mẽ, vừa quyến rũ tráng ca, vừa khắc hoạ khí thế rung trời, chuyển đất của nghĩa quân, vừa khắc hoạ sự tan tác tơi bời của quân giặc .
– Từ hình tượng đến ngôn từ, từ sắc tố đến âm thanh, nhịp điệu, toàn bộ đều mang đậm đặc thù anh hùng ca. Những hình tượng nhiều mẫu mã, phong phú được đo bằng sự to lớn, kì vĩ của vạn vật thiên nhiên. Câu văn khi ngắn, khi dài biến hoá linh động mà nhạc điệu chung là dồn dập, sảng khoái, bay bổng. Đó là nhịp của triều dâng, sóng dậy, hết lớp này đến lớp khác.

Câu 5

Video hướng dẫn giải

(trang 23 SGK Ngữ văn 10 tập 2)

Tìm hiểu đoạn kết (Từ “xã tắc từ đây…” đến ai nấy đều hay”):

– Giọng văn ở đoạn này có gì khác với những đoạn trên? Do đâu có sự khác nhau đó?

– Trong lời tuyên bố nền độc lập dân tộc đã được lập lại, Đại cáo bình Ngô đồng thời nêu lên bài học lịch sử đó đối với chúng ta ngày nay như thế nào?

Lời giải chi tiết:

– Giọng văn trịnh trọng tương thích với lời công bố độc lập. Vì :
+ Là lời công bố trang nghiêm trịnh trọng về nền độc lập dân tộc bản địa, chủ quyền lãnh thổ của quốc gia nay đã được lặp lại. Tương lai tốt đẹp đang chờ đón .
+ Nhắc đến sức mạnh truyền thống cuội nguồn, công lao của tổ tiên và quy luật thịnh – suy, bĩ – thái mang đậm triết lý phương Đông .
– Bài học lịch sử vẻ vang : Có được chiến công, có nền độc lập là bởi “ Nhờ trời đất tổ tông khôn thiêng ngầm giúp sức ” … cách nói tôn vinh truyền thống cuội nguồn, chứng minh và khẳng định sức mạnh bền chắc, ý thức tự tôn của cả dân tộc bản địa ? Bài học lịch sử dân tộc này có ý nghĩa rất lớn so với mọi người và mọi thời, nhất là người được sống trong hoà bình, độc lập.

Câu 6*

Video hướng dẫn giải

(trang 23 SGK Ngữ văn 10 tập 2)

Rút ra những giá trị chung về nội dung và nghệ thuật của Đại cáo bình Ngô, đồng thời phân tích những giá trị đó.

Lời giải chi tiết:

– Giá trị nội dung: Bình Ngô đại cáo nêu cao tư tưởng nhân nghĩa, lòng yêu nước và ý thức tự tôn dân tộc. Đó là những yếu tố quyết định thắng lợi vẻ vang của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn

– Giá trị nghệ thuật: Tác giả đã vận dụng một cách sáng tạo lối kết cấu chung của thể cáo, lấy tư tưởng nhân nghĩa và độc lập dân tộc làm cơ sở chân lý để triển khai lập luận. Mọi lý lẽ luôn gắn liền với thực tiễn bằng những dẫn chứng xác đáng. Tác giả đã kết hợp một cách tài tình sức mạnh của lý lẽ và giá trị biểu cảm của hình tượng nghệ thuật tạo nên một áng văn bất hủ.

=> Bình Ngô đại cáo là bản anh hùng ca bất hủ của dân tộc bản địa Nước Ta, một “ áng thiên cổ hùng văn ”, một bản tuyên ngôn độc lập vừa có giá trị lịch sử vẻ vang to lớn, vừa có giá trị văn chương rực rỡ ở đó tác giả đã tích hợp một cách tài tình sức mạnh của lý lẽ và giá trị biểu cảm của hình tượng trong nghệ thuật và thẩm mỹ.

Luyện tập

Câu 1 (trang 23 SGK Ngữ văn 10 tập 2)

Lập sơ đồ kết cấu của Bình Ngô đại cáo và phân tích tác dụng của nghệ thuật kết cấu đó.

Lời giải chi tiết:

Bình Ngô đại cáo là một áng văn nghị luận có sự tích hợp hài hoà giữa yếu tố chính luận và yếu tố thẩm mỹ và nghệ thuật. Kết cấu của bài cáo rất ngặt nghèo, bộc lộ tính chính luận và sự phối hợp chính luận – thẩm mỹ và nghệ thuật. Có thể lập sơ đồ cấu trúc như sau :

     Sơ đồ kết cấu trên cho thấy tính chính luận mẫu mực của một áng văn chính luận. Trước hết nêu lên tiền đề chính nghĩa có tính chân lý làm cơ sở vững chắc cho lập luận. Trên cơ sở ấy, tác giả đem tiền đề lý luận soi sáng vào thực tiễn để chứng minh tính đúng đắn của nó. Cuối cùng là kết luận được rút ra từ thực tiễn. Đó là lời kết luận phải đổi bằng xương máu nên vô cùng thấm thía. Bài học được rút ra có giá trị nhân văn to lớn và sâu sắc.

ND chính

Đại cáo bình Ngô tố cáo tội ác kẻ thù xâm lược, ca ngợi cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Bài cáo được coi là bản tuyên ngôn độc lập, một “áng thiên cổ hùng văn” của dân tộc ta.

HocTot.Nam.Name.Vn