Học toán có ích gì? Nhiều loại toán không dùng sau này tại sao cần học?

Có khá nhiều ý niệm cực đoan về việc học toán khi cho rằng cần bỏ bớt những loại toán mà không dùng gì trong đời sống sau này. Có nhiều thầy cô dạy toán còn lúng túng khi được hỏi : Học toán để làm gì ? Nhà giáo Phan Duy Nghĩa sẽ trao đổi với tất cả chúng ta .

Thầy Phan Duy Nghĩa với các em học sinh tiểu học
Ngày 19/8/2019, báo điện tử VNE đăng bài viết “Học sinh Việt phí hoài 12 năm phổ thông vì phải giải toán quá nhiều”. Với góc độ là một giáo viên dạy toán phổ thông, tôi xin đưa ra một vài ý kiến xung quanh bài viết như sau:

Học toán nhiều có phí không?

Môn Toán cùng với môn Tiếng Việt ở cấp tiểu học (sau đó là môn Ngữ Văn ở THCS, THPT) là hai môn học gắn bó dài nhất với cuộc đời mỗi học sinh, từ lớp 1 đến lớp 12. Vậy học Toán có ích gì mà các nhà giáo dục lại yêu cầu học sinh học với thời lượng nhiều như thế? Theo tôi, đó là do nó có các ích lợi sau:

Rèn luyện bộ não

Trong cuộc sống, chúng ta có thể không trở thành một vận động viên thể thao nhưng chúng ta vẫn thường xuyên tập thể dục mỗi ngày để rèn luyện sức khỏe. Chúng ta có thể không cần trở thành nhà toán học hay giáo viên dạy toán nhưng vẫn nên học toán để “tập thể dục” cho bộ não của mình. Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã từng nói: “Toán học là môn thể thao trí tuệ”.

Hằng ngày, chúng ta gặp rất nhiều tình huống trong cuộc sống, có những tình huống hoàn toàn mới đòi hỏi bộ não cần phải xử lý. Để xử lý được tình huống đòi hỏi bộ não phải “nhớ”, “tìm tòi”, “liên tưởng”,… với những tình huống quen thuộc đã gặp. Nếu bộ não thường xuyên được rèn luyện thì “phản xạ” của bộ não sẽ nhanh hơn, kết quả đạt được tốt hơn.
Thầy Lê Thống Nhất nói chuyện về học toán cho học sinh lớp 6
Việc giải các bài toán (tình huống giả định) chính là ta đang rèn luyện cho bộ não giải quyết tình huống. Độ phức tạp của bài toán (biện luận, chia thành nhiều trường hợp,…) chính là độ phức tạp của tình huống đòi hỏi bộ não phải xử lý.

Do đó cái còn lại sau những năm tháng khó khăn vất vả học toán không phải chỉ là những công thức, quy tắc, … mà quan trọng còn là cách tâm lý, cách xử lý yếu tố, năng lực toán học hoá những trường hợp của đời sống .

Tạo cảm xúc

Trong đời mỗi học sinh, chắc có hơn một lần “reo lên” khi tự mình giải được bài toán khó, tìm thêm được cách giải khác cho bài toán. Lúc đó cảm xúc của chúng ta thật vui sướng và lâng lâng. Đôi khi đó còn là một kỉ niệm đẹp, một bước ngoặt trong cuộc đời.
Hào hứng khi cuốn sách “Trải nghiệm để đam mê toán học” đã về
Nhà toán học người Pháp Xi-mông Poát-xông (1781-1840), lúc nhỏ là một học sinh rất sợ toán. Sau, vì giải được bài toán “Chia sữa”, ông trở nên say mê học toán, nghiên cứu toán và đã trở thành một nhà toán học lỗi lạc.

Nhà toán học Vla-đi-mia Ắc-nôn ( 1937 – 2010 ), một trong những nhà toán học vĩ đại nhất của nước Nga thế kỉ XX, kể lại rằng lúc còn học ở tiểu học, ông được thầy giáo cho giải bài toán về hoạt động của hai bà lão. Ắc-nôn còn nhớ : ” Suy nghĩ tìm cách giải bài toán, lần tiên phong tôi cảm nhận được niềm vui phát minh sáng tạo. Và chính ước vọng có được niềm vui như vậy đã giúp tôi trở thành nhà toán học ” .
Nhà văn Pháp Sten-đan ( 1783 – 1842 ), tác giả của tiểu thuyết ” Đỏ và đen ” nổi tiếng, đã kể lại trong cuốn ” Tự truyện ” : ” Ở thầy giáo, tôi đã tìm thấy Ơ-le và bài toán của Ơ-le về số trứng mà bà nông dân mang ra chợ bán … Đó là một phát kiến với tôi ” .
tiến sỹ Lê Thống Nhất – người rất tận tâm với toán học đại trà phổ thông, ông là “ cha đẻ ” của nhiều sân chơi về toán như : Toán Tuổi thơ, Violympic, … đã tâm sự :
” Các bạn ơi ! Say toán tự khi nào ?
Những bài toán mà trong mơ vẫn thấy
Những lời giải làm khát khao lớn dậy
Những đường cong theo mãi hành trình dài

Mất ngủ bao đêm cho phép chứng minh

Sung sướng bao lần cho tình yêu lớn
Nét kẻ thêm hóa con đường rộng
Sau bao nhiêu lạc hướng tìm đường … ”

Những câu chuyện, những dòng thơ trên chính là những “cảm xúc” mà toán học mang lại, nó làm cho cuộc sống thi vị hơn, giúp chúng ta thành công hơn.
Những cuốn tạp chí hàng tháng mở ra nhiều điều lý thú

Phát triển phẩm chất, năng lực

Mỗi khi bạn đã có phương pháp học toán tốt thì bạn sẽ không đồng ý việc lập luận hời hợt, tư duy lôn xộn. Học toán mang lại cho bạn những phẩm chất, năng lượng :
– Suy nghĩ mạch lạc .
– Lưu ý đến từng cụ thể .
– Làm chủ những ý tưởng sáng tạo đúng mực và phức tạp .
– Lập luận dễ hiểu những yếu tố phức tạp .
– Xây dựng những lý lẽ logic và chỉ ra những lý lẽ phi logic .
– Hệ thống một yếu tố bằng những lý lẽ đúng mực, nhận dạng được những yếu tố then chốt .
– Trình bày một giải pháp rõ ràng, đưa ra những giả định rõ ràng .
– Hiểu thấu một yếu tố khó bằng cách nhìn vào những trường hợp đặc biệt quan trọng hoặc những yếu tố phụ .
– Linh hoạt và tiếp cận cùng một yếu tố bằng nhiều quan điểm khác nhau .
– Đối phó với yếu tố một cách tự tin, ngay cả khi chưa có giải pháp rõ ràng .

Từ các lợi ích trên, có thể khẳng định rằng “học toán nhiều là không phí”, thậm chí rất nhiều người còn học toán đến hết đời với một niềm yêu thích. Trước khi ngừng thở, Poát-xông đã nói câu bất hủ: “Nếu được sống thêm cuộc đời nữa, tôi sẽ lại làm toán!”.
Hợp tác đồng đội trong Giao lưu Toán Tuổi thơ

Có phải học sinh Việt giải toán quá nhiều?

Theo tìm hiểu và khám phá của tôi thì hiện tượng kỳ lạ này là có nhưng riêng biệt. Nhiều cha mẹ học viên vì quá kỳ vọng vào con nên đã ” ép ” con học toán quá nhiều. Học ở trường, gửi học ở nhà thầy cô, học ca một, .. rồi ca hai, ca ba. Thậm chí có nhiều nhiều cha mẹ đưa con ở độ tuổi mẫu giáo đi học ” toán siêu tốc ” để hoàn toàn có thể tính nhẩm trên bàn tay những phép cộng, trừ tới 2 chữ số .
Nhiều trường học vì thành tích có học viên giỏi toán nên dồn học viên vào học toán quá nhiều dẫn đến quá tải và phản giáo dục .

Thay cho lời kết

Trong chương trình giáo dục quốc dân, môn Toán giữ một vai trò quan trọng. Môn Toán được coi là môn học công cụ, cung ứng những tri thức để người học hoàn toàn có thể học tập những môn học khác. Trong khoanh vùng phạm vi môn học của mình, môn Toán trang bị những tri thức toán học, tri thức giải pháp được coi là phương pháp học tập, điều tra và nghiên cứu toán học, nghiên cứu và điều tra sự vật hiện tượng kỳ lạ, điều tra và nghiên cứu thế giới quan. Thông qua học toán, người học được hình thành, rèn luyện và tăng trưởng tư duy. Thực tế, có nhiều người ít dùng trực tiếp kỹ năng và kiến thức toán học vào thực tiễn đời sống, nhưng không ai phủ nhận rằng, những người học toán tốt thường có tư duy tốt. Vì vậy, người ta dùng những bài kiểm tra toán dưới nhiều hình thức khác nhau, dùng thành tích học tập môn Toán là một thước đo trong nhiều kì thi, kì tuyển dụng. Có những trong thực tiễn trên là do những nghiên cứu và điều tra đã chỉ ra rằng, môn Toán có vai trò quan trọng trong tăng trưởng tư duy người học. Trong khi, quốc tế ngày càng coi trọng giáo dục để rèn luyện tư duy. Tư duy cũng hoàn toàn có thể coi là giá trị, là phương tiện đi lại và là tiềm năng của giáo dục văn minh. Trên quốc tế hiện có hai khuynh hướng giáo dục toán học :

Thứ nhất, coi toán học là công cụ để tiếp thu tri thức, nghiên cứu các khoa học khác. Theo khuynh hướng này, môn Toán chỉ dạy cho học sinh một số lượng kiến thức vừa đủ để học những kiến thức phổ thông, không coi trọng dạy nguồn gốc cũng như phương pháp nghiên cứu toán học. 

Thứ hai, coi toán học mà đối tượng và phương pháp nghiên cứu của nó là điển hình để kích thích hứng thú, khơi dậy niềm say mê khám phá, qua đó truyền đạt phương pháp học tập, nghiên cứu, rèn luyện và phát triển tư duy người học. Do đó, trong dạy học môn Toán, người ta cố gắng thông qua dạy tri thức toán học để dạy cách phát hiện và giải quyết vấn đề, dạy cách suy nghĩ, rèn luyện nhân cách.  
Toán còn là nhịp cầu kết nối những ai đam mê toán
Ở Việt Nam, khuynh hướng thứ hai rất được coi trọng. Các nhà nghiên cứu và các nhà giáo dục đều cho rằng, cái còn lại sau những năm tháng vất vả học toán không phải chỉ là những công thức, quy tắc,… mà còn là cách suy nghĩ, cách giải quyết vấn đề, khả năng toán học hoá các tình huống của cuộc sống.  Vì vậy, một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của dạy học môn Toán trong trường phổ thông là rèn luyện và phát triển tư duy cho học sinh. Chương trình giáo dục phổ thông mới với mục tiêu phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh sẽ mang lại những giá trị bền vững hơn cả những kiến thức mà học sinh còn nhớ được sau này.

PHAN DUY NGHĨA 
Sở GD&ĐT Hà Tĩnh

BigSchool: Bài viết của một người say mê toán, tâm huyết với việc dạy toán hoàn toàn cớ cơ sở khoa học đã được đúc kết thành lý luận về giảng dạy môn toán. Các thầy cô có thể coi đây là tư liệu để sinh hoạt ngoại khoá cho học sinh hoặc giải thích với ai đặt câu hỏi: Học toán để làm gì? Loại toán này dạy để làm gì? Cũng mong các tác giả viết sách, đặc biệt là sách giáo khoa hiểu cho đúng mục đích của việc học toán, đừng bỏ phí cơ hội khi bỏ đi những loại toán tuy sau này không dùng trong cuộc sống nhưng nó là “quả tạ”, “xà đơn”, “vợt cầu lông”, “trái bóng”, “tiếng đàn”, tiếng sáo”, …để rèn luyện trí tuệ và cảm xúc cho học sinh. Nếu học chỉ là để biết, để dùng thì chưa đủ mục đích của việc học. Cảm ơn nhà giáo Phan Duy Nghĩa đã chia sẻ một “tâm tư” bổ ích với nhiều bạn đọc.

Source: https://futurelink.edu.vn
Category: Tài liệu Toán học